Đề thi, bài tập trắc nghiệm online An sinh xã hội – Đề 1

Bảo hiểm y tế toàn dân tập trung vào mục tiêu bảo vệ sức khỏe, giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế khi cần thiết và giảm thiểu rủi ro tài chính do chi phí khám chữa bệnh gây ra, đây là một trụ cột quan trọng của an sinh xã hội.

Mô hình tự do (Liberal) thường thấy ở các nước như Mỹ, Canada, Úc nhấn mạnh vai trò của thị trường và khu vực tư nhân trong cung cấp dịch vụ an sinh xã hội, nhà nước chỉ đóng vai trò hạn chế, tập trung vào các chương trình trợ giúp cho người nghèo và dễ bị tổn thương.

Mức sàn an sinh xã hội (social protection floor) là tập hợp các biện pháp an sinh xã hội cơ bản, thiết yếu mà mọi người dân cần được đảm bảo, bao gồm tiếp cận y tế, an ninh thu nhập cơ bản, giáo dục, nhà ở, nhằm đảm bảo một mức sống tối thiểu và nhân phẩm.

Mục tiêu 'bao phủ toàn dân' (universal coverage) trong an sinh xã hội là đảm bảo rằng mọi người dân, không phân biệt giới tính, tuổi tác, thu nhập, địa vị xã hội, đều được tiếp cận và hưởng các biện pháp an sinh xã hội cần thiết để bảo vệ họ khỏi các rủi ro và đảm bảo mức sống tối thiểu.

Thiên tai, dịch bệnh là rủi ro xã hội nhưng không trực tiếp liên quan đến thị trường lao động như thất nghiệp, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hoặc mất khả năng lao động do tuổi già. Mặc dù thiên tai dịch bệnh có thể ảnh hưởng đến việc làm, nhưng bản chất rủi ro khác biệt.

Biến động tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế nói chung nhưng ít tác động trực tiếp đến tính bền vững tài chính của hệ thống an sinh xã hội so với các yếu tố khác như tỷ lệ thất nghiệp (giảm nguồn thu), năng suất lao động (ảnh hưởng đến khả năng đóng góp), và cơ cấu dân số (tăng chi phí hưu trí, y tế).

Thách thức 'phân mảnh' (fragmentation) trong an sinh xã hội đề cập đến tình trạng hệ thống an sinh xã hội có quá nhiều chương trình, hoạt động độc lập, rời rạc, thiếu sự phối hợp, chồng chéo về đối tượng, phạm vi, và mục tiêu, dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả tổng thể.

Bảo hiểm xã hội hoạt động theo nguyên tắc đóng góp – hưởng thụ. Người tham gia đóng phí bảo hiểm và khi đáp ứng điều kiện sẽ được hưởng các chế độ như hưu trí, ốm đau, thai sản,... Trợ giúp xã hội và bảo trợ xã hội thường dựa trên nguồn ngân sách nhà nước và không yêu cầu đóng phí trực tiếp.

Chính sách an sinh xã hội chủ động tập trung vào việc giúp người dân tự chủ và giảm sự phụ thuộc vào trợ cấp. Chương trình đào tạo nghề và giới thiệu việc làm là một ví dụ, giúp người thất nghiệp có kỹ năng mới và tìm kiếm việc làm, thay vì chỉ nhận trợ cấp thất nghiệp (chính sách thụ động).

Vốn xã hội, bao gồm mạng lưới xã hội, sự tin tưởng, các chuẩn mực và giá trị chung, có vai trò quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả của các chương trình an sinh xã hội. Sự tham gia của cộng đồng, sự hợp tác, và tinh thần trách nhiệm xã hội là những yếu tố của vốn xã hội giúp các chương trình an sinh xã hội được thực hiện hiệu quả hơn.

Tăng cường đầu tư quỹ hưu trí vào các kênh rủi ro cao có thể mang lại lợi nhuận lớn nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ mất vốn, gây bất ổn cho quỹ hưu trí. Các biện pháp khác như tăng tuổi nghỉ hưu, giảm mức hưởng, mở rộng diện bao phủ đều là các giải pháp thường được áp dụng để tăng tính bền vững.

Một rủi ro tiềm ẩn của việc lạm dụng các chính sách an sinh xã hội (thiết kế không hợp lý, quản lý lỏng lẻo) là có thể tạo ra sự ỷ lại ở một bộ phận dân cư, giảm động lực tìm kiếm việc làm và đóng góp vào xã hội, gây gánh nặng cho ngân sách và làm giảm hiệu quả kinh tế.

Cứu trợ xã hội đột xuất được thiết kế để ứng phó với các tình huống khẩn cấp, cung cấp hỗ trợ kịp thời về lương thực, chỗ ở, vật phẩm thiết yếu cho người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai, dịch bệnh hoặc các sự cố bất ngờ khác.

Chế độ thai sản và chăm sóc con nhỏ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo bình đẳng giới, giúp phụ nữ không bị thiệt thòi về cơ hội việc làm và thu nhập do trách nhiệm sinh con và chăm sóc con cái. Nó cũng hỗ trợ nam giới chia sẻ trách nhiệm này.

Trong hệ thống an sinh xã hội đa tầng, tầng trợ giúp xã hội (hoặc tầng sàn an sinh xã hội) thường là tầng cơ bản nhất, cung cấp các biện pháp bảo vệ tối thiểu cho mọi người dân, đặc biệt là những người nghèo và dễ bị tổn thương, không có khả năng tham gia các hình thức bảo hiểm khác.

Toàn cầu hóa dẫn đến sự gia tăng của lao động phi chính thức và di cư, gây khó khăn cho việc mở rộng bao phủ an sinh xã hội đến các nhóm lao động này, do tính chất công việc không ổn định, khó kiểm soát và thường xuyên di chuyển.

Nguyên tắc 'chia sẻ rủi ro' là cơ chế tái phân phối thu nhập cơ bản trong bảo hiểm xã hội. Những người có thu nhập cao hơn, ít rủi ro hơn đóng góp vào quỹ để hỗ trợ những người có thu nhập thấp hơn, rủi ro cao hơn khi họ gặp sự kiện bảo hiểm.

Trợ cấp xã hội có điều kiện (conditional cash transfers) khác biệt ở chỗ người nhận trợ cấp phải đáp ứng một số điều kiện nhất định, ví dụ như cho con đi học, đi khám sức khỏe định kỳ, nhằm khuyến khích hành vi tích cực và đạt được các mục tiêu phát triển xã hội.

Bẫy nghèo (poverty trap) mô tả tình trạng người nghèo khó thoát nghèo do các yếu tố như thiếu vốn, thiếu kỹ năng, thiếu cơ hội, bệnh tật, đói nghèo,... tác động lẫn nhau, tạo thành vòng luẩn quẩn khiến họ khó cải thiện cuộc sống.

Chính sách tiền tệ là công cụ kinh tế vĩ mô để kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế, không trực thuộc phạm trù an sinh xã hội. Các lựa chọn còn lại đều là các trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội.

Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp là chính sách kinh tế vĩ mô nhằm khuyến khích đầu tư và tăng trưởng kinh tế, không trực tiếp hướng đến mục tiêu an sinh xã hội cho người nghèo. Các lựa chọn khác đều là các biện pháp trực tiếp hỗ trợ người nghèo.

Nguyên tắc 'tự nguyện tham gia' KHÔNG phải là nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm xã hội. Thực tế, nhiều hình thức bảo hiểm xã hội là bắt buộc (ví dụ: bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao động) để đảm bảo sự tham gia rộng rãi và tính bền vững của hệ thống. Các nguyên tắc khác như chia sẻ rủi ro, đóng góp – hưởng thụ, và bền vững tài chính là cốt lõi.

Dân số già hóa và tuổi thọ tăng tạo áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là quỹ hưu trí và bảo hiểm y tế, do số lượng người hưởng trợ cấp tăng lên trong khi lực lượng lao động đóng góp giảm tương đối.

Kiểm soát độc quyền là chính sách kinh tế vĩ mô nhằm đảm bảo cạnh tranh lành mạnh trên thị trường, không trực tiếp thuộc phạm vi an sinh xã hội liên quan đến thị trường lao động. Các lựa chọn khác như bảo hiểm thất nghiệp, lương tối thiểu, và hỗ trợ tạo việc làm đều là các chính sách an sinh xã hội quan trọng trong lĩnh vực lao động.

Nguyên tắc 'tính đủ' (adequacy) nhấn mạnh rằng các khoản trợ cấp, phúc lợi từ an sinh xã hội phải đảm bảo mức sống tối thiểu cho người thụ hưởng, giúp họ duy trì cuộc sống cơ bản và không rơi vào cảnh nghèo đói.

Mục tiêu của an sinh xã hội tập trung vào phúc lợi xã hội và bảo vệ người dân, không nhằm mục đích tối đa hóa lợi nhuận doanh nghiệp nhà nước. Các mục tiêu khác như giảm bất bình đẳng, y tế, và bảo vệ người lao động là cốt lõi của an sinh xã hội.

Đầu tư vào an sinh xã hội thực tế có thể giảm sự phụ thuộc vào nhà nước bằng cách tạo ra một mạng lưới an toàn giúp người dân tự lực cánh sinh hơn khi gặp khó khăn. Các lợi ích khác như tăng năng suất, giảm bất ổn xã hội, và thúc đẩy tăng trưởng đều là kết quả tích cực của an sinh xã hội.

Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người là chỉ số kinh tế vĩ mô, không trực tiếp đánh giá hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội. Các yếu tố khác như mức độ bao phủ (số người được bảo vệ), tính đầy đủ của trợ cấp (đáp ứng nhu cầu sống), và chi phí quản lý (tính hiệu quả hoạt động) là những tiêu chí quan trọng.

Chính sách an sinh xã hội 'dựa trên quyền' (rights-based approach) thể hiện ở việc các quyền an sinh xã hội được pháp luật quy định rõ ràng, người dân có quyền được hưởng các chế độ, dịch vụ an sinh xã hội khi đáp ứng điều kiện, ví dụ như trợ cấp xã hội cho người cao tuổi theo luật định. Điều này khác với các chương trình từ thiện hoặc mang tính hỗ trợ đơn thuần.

An sinh xã hội phi chính thức bao gồm các hình thức hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng, gia đình, hoặc thông qua các tổ chức xã hội tự nguyện, không thuộc hệ thống chính thức do nhà nước quản lý hoặc các tổ chức kinh doanh bảo hiểm thương mại.