Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tiền tệ ngân hàng – Đề 14

Định nghĩa kinh tế của tiền tệ tập trung vào chức năng của nó như một phương tiện trao đổi được chấp nhận rộng rãi, không chỉ giới hạn ở sự công nhận của chính phủ hay các hình thức cụ thể như kim loại quý.

Với vai trò 'người cho vay cuối cùng', ngân hàng trung ương sẵn sàng cho các ngân hàng thương mại vay trong trường hợp khẩn cấp, khi họ không thể vay được từ các nguồn khác, để ngăn chặn khủng hoảng tài chính lan rộng.

Lãi suất chiết khấu (discount rate), tỷ lệ ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay, là một công cụ chính của chính sách tiền tệ. Chi tiêu chính phủ và thuế suất thuộc chính sách tài khóa. Ngân hàng trung ương không kiểm soát trực tiếp giá cả hàng hóa.

Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ là duy trì sự ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát) và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững. Các mục tiêu khác như lợi nhuận ngân hàng trung ương, tăng xuất khẩu bằng mọi giá, hoặc chỉ giảm nợ công không phải là mục tiêu cốt lõi của chính sách tiền tệ.

Ngân hàng thương mại chủ yếu cung cấp các dịch vụ ngân hàng truyền thống như nhận tiền gửi và cho vay, phục vụ khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ. Ngân hàng đầu tư tập trung vào các hoạt động tài chính phức tạp hơn như tư vấn M&A, bảo lãnh phát hành chứng khoán, quản lý tài sản, và giao dịch trên thị trường vốn, phục vụ chủ yếu các doanh nghiệp lớn và tổ chức tài chính.

Mục tiêu của kiểm soát lạm phát không phải là giảm giá xuống mức thấp nhất, mà là duy trì sự ổn định giá cả. Lạm phát quá cao hoặc quá thấp đều có hại cho nền kinh tế. Mục tiêu là giữ lạm phát ở mức thấp, ổn định và có thể dự đoán được để tạo môi trường kinh tế vĩ mô lành mạnh.

Ngân hàng thương mại tạo ra lợi nhuận chủ yếu từ hoạt động tín dụng, bằng cách huy động vốn với lãi suất thấp và cho vay với lãi suất cao hơn. Chênh lệch lãi suất này (spread) là nguồn thu nhập chính của ngân hàng.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là giá của một đơn vị tiền tệ này được biểu thị bằng đơn vị tiền tệ khác. Nó chỉ đơn giản là tỷ lệ chuyển đổi tiền tệ, không điều chỉnh theo sự khác biệt về giá cả hàng hóa và dịch vụ.

Cung tiền thường được đo lường bằng các chỉ số như M1 và M2. M1 bao gồm tiền mặt đang lưu hành và tiền gửi không kỳ hạn (cheque accounts, demand deposits) vì chúng có tính thanh khoản cao nhất và được sử dụng trực tiếp trong giao dịch. M2 bao gồm M1 cộng thêm các loại tiền gửi kém thanh khoản hơn như tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi có kỳ hạn nhỏ.

Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi tổng cầu (tổng chi tiêu) trong nền kinh tế tăng nhanh hơn khả năng cung ứng hàng hóa và dịch vụ, tạo áp lực tăng giá. Chi phí sản xuất tăng gây ra lạm phát chi phí đẩy (cost-push inflation). Tăng cung tiền có thể góp phần vào lạm phát, nhưng cầu kéo tập trung vào sự mất cân bằng cung-cầu.

Hệ thống ngân hàng dự trữ một phần là nền tảng của hệ thống ngân hàng hiện đại. Ngân hàng không giữ 100% tiền gửi mà chỉ giữ một tỷ lệ nhất định (dự trữ bắt buộc) và sử dụng phần còn lại để cho vay, qua đó tạo ra tiền và tín dụng trong nền kinh tế.

In tiền quá nhiều, tức là tăng cung tiền quá mức so với tăng trưởng kinh tế thực tế, thường dẫn đến lạm phát. Khi lượng tiền trong nền kinh tế tăng lên quá nhanh so với lượng hàng hóa và dịch vụ, giá cả có xu hướng tăng lên.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (tăng lãi suất hoặc giảm cung tiền) thường làm tăng lãi suất trong nước. Lãi suất cao hơn thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tăng cầu đồng nội tệ, và do đó làm đồng nội tệ tăng giá. Ngược lại, chính sách tiền tệ mở rộng (giảm lãi suất hoặc tăng cung tiền) có xu hướng làm đồng nội tệ mất giá.

Tiền tệ đóng vai trò phương tiện trao đổi, đơn vị kế toán và phương tiện tích trữ giá trị. Tuy nhiên, nó không phải là công cụ đầu cơ rủi ro cao; các tài sản khác như cổ phiếu hoặc phái sinh mới phù hợp với vai trò này.

Rủi ro đạo đức xảy ra khi một bên (ví dụ ngân hàng) được bảo vệ khỏi hậu quả rủi ro, do đó có xu hướng hành xử rủi ro hơn. Trong ngân hàng, bảo hiểm tiền gửi hoặc sự bảo trợ ngầm từ chính phủ có thể khiến ngân hàng chấp nhận rủi ro quá mức.

Thị trường tiền tệ là nơi giao dịch các công cụ tài chính ngắn hạn, có kỳ hạn dưới một năm, và tính thanh khoản cao như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi ngắn hạn, và thương phiếu. Thị trường vốn giao dịch cổ phiếu và trái phiếu dài hạn.

Để kiểm soát lạm phát cao, chính sách tiền tệ thắt chặt là cần thiết. Tăng lãi suất làm giảm chi tiêu và đầu tư, giảm tổng cầu, từ đó giảm áp lực lạm phát. Giảm cung tiền cũng có tác dụng tương tự. Phá giá đồng nội tệ có thể làm tăng lạm phát nhập khẩu.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (contractionary monetary policy) thường được thực hiện để kiểm soát lạm phát. Để đạt được điều này, ngân hàng trung ương sẽ giảm cung tiền hoặc tăng lãi suất chiết khấu, dẫn đến lãi suất thị trường chung tăng lên.

Tiền pháp định, được chấp nhận theo luật pháp và không có giá trị nội tại, là loại tiền phổ biến nhất trong các nền kinh tế hiện đại. Tiền hàng hóa (ví dụ vàng), tiền điện tử (phương tiện thanh toán kỹ thuật số), và tiền đại diện (ví dụ chứng chỉ vàng) ít phổ biến hơn trong giao dịch hàng ngày.

Nghiệp vụ thị trường mở là công cụ chính sách tiền tệ quan trọng nhất. Ngân hàng trung ương mua trái phiếu chính phủ để tăng cung tiền (chính sách mở rộng) và bán trái phiếu chính phủ để giảm cung tiền (chính sách thắt chặt). Các giao dịch này được thực hiện trên thị trường thứ cấp.

Khi đồng nội tệ mất giá, hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu của quốc gia đó trở nên rẻ hơn đối với người nước ngoài, do đó xuất khẩu có xu hướng tăng. Ngược lại, hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu trở nên đắt hơn, khiến nhập khẩu giảm.

Dự trữ bắt buộc là tỷ lệ tiền gửi mà ngân hàng thương mại phải giữ lại và không được cho vay. Khi dự trữ bắt buộc tăng, lượng tiền ngân hàng có thể cho vay giảm, do đó giảm khả năng tạo tiền của hệ thống ngân hàng.

Tỷ giá hối đoái thực tế phản ánh sức mua tương đương giữa các quốc gia. Nó được tính bằng cách điều chỉnh tỷ giá hối đoái danh nghĩa theo tỷ lệ lạm phát tương đối (hoặc mức giá tương đối) giữa hai quốc gia. Điều này giúp so sánh giá cả hàng hóa và dịch vụ một cách chính xác hơn giữa các nước.

Khi lãi suất trong nước tăng lên, đầu tư vào tài sản bằng đồng nội tệ trở nên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước. Điều này làm tăng cầu đồng nội tệ, dẫn đến đồng tiền tăng giá so với các đồng tiền khác. Dòng vốn đầu tư có xu hướng chảy vào quốc gia có lãi suất cao hơn.

Tăng lãi suất chiết khấu (discount rate) là một công cụ của chính sách tiền tệ thắt chặt. Khi lãi suất chiết khấu tăng, chi phí vay vốn của các ngân hàng thương mại từ ngân hàng trung ương tăng lên, dẫn đến lãi suất thị trường chung tăng, làm giảm cung tiền và kiềm chế lạm phát.

Thu nhập quốc dân (GDP) tăng thường dẫn đến tăng giao dịch kinh tế, do đó nhu cầu sử dụng tiền cho mục đích giao dịch tăng lên, làm tăng cầu tiền. Giảm lãi suất có thể giảm chi phí cơ hội nắm giữ tiền, nhưng tác động trực tiếp của tăng thu nhập thường mạnh hơn. Giá cả giảm có thể giảm cầu tiền danh nghĩa, nhưng không nhất thiết giảm cầu tiền thực tế.

Ưu điểm lớn nhất của tiền pháp định là sự linh hoạt trong việc quản lý cung tiền. Chính phủ và ngân hàng trung ương có thể kiểm soát cung tiền pháp định để ổn định kinh tế, điều mà không thể thực hiện được với tiền hàng hóa có nguồn cung hạn chế và giá trị phụ thuộc vào thị trường hàng hóa đó.

Đường cong Phillips (trong phiên bản gốc) mô tả mối quan hệ nghịch biến ngắn hạn giữa lạm phát và thất nghiệp. Khi lạm phát cao, thất nghiệp có xu hướng thấp, và ngược lại. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể không ổn định trong dài hạn.

Chính sách tiền tệ mở rộng được thực hiện để kích thích kinh tế khi có dấu hiệu suy thoái hoặc tăng trưởng chậm. Bằng cách giảm lãi suất hoặc tăng cung tiền, chính sách này khuyến khích vay mượn và chi tiêu, thúc đẩy hoạt động kinh tế.

Chạy đua rút tiền gửi là tình huống nguy hiểm khi nhiều người gửi tiền cùng lúc mất niềm tin và đổ xô đi rút tiền, lo sợ ngân hàng phá sản. Điều này có thể gây ra khủng hoảng thanh khoản và thậm chí phá sản ngân hàng.