Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tiền tệ ngân hàng – Đề 6

Ngân hàng trung ương có các chức năng chính như phát hành tiền, quản lý dự trữ ngoại hối, điều hành chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô, giám sát hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, chức năng cho vay trực tiếp đến doanh nghiệp và cá nhân thường là của ngân hàng thương mại, không phải ngân hàng trung ương.

Lãi suất chiết khấu là lãi suất ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay. Khi lãi suất này giảm, chi phí vay vốn của ngân hàng thương mại giảm, khuyến khích họ vay nhiều hơn và cho vay ra nền kinh tế nhiều hơn, báo hiệu chính sách tiền tệ nới lỏng.

Các yếu tố chính quyết định cầu tiền bao gồm: mức thu nhập (thu nhập tăng, cầu tiền giao dịch tăng), lãi suất (lãi suất tăng, chi phí cơ hội nắm giữ tiền tăng, cầu tiền giảm), và mức giá chung (giá cả tăng, cần nhiều tiền hơn để mua hàng hóa, cầu tiền tăng). Tỷ lệ thất nghiệp không phải là yếu tố trực tiếp quyết định cầu tiền.

Để kiểm soát lạm phát, ngân hàng trung ương cần thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt. Tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc là một biện pháp thắt chặt, làm giảm khả năng cho vay của ngân hàng thương mại, giảm cung tiền, từ đó kiềm chế lạm phát.

Lãi suất tái chiết khấu (hay lãi suất chiết khấu) là lãi suất ngân hàng trung ương cho ngân hàng thương mại vay ngắn hạn. Khi lãi suất này tăng, chi phí vay vốn của ngân hàng thương mại tăng, làm giảm nhu cầu vay vốn và do đó giảm khả năng cho vay ra nền kinh tế, dẫn đến giảm cung tiền.

Khi ngân hàng trung ương mua trái phiếu chính phủ trên thị trường mở, họ bơm tiền vào nền kinh tế, làm tăng lượng tiền cung ứng. Điều này là một biện pháp nới lỏng tiền tệ.

Tiền pháp định là tiền được chính phủ tuyên bố là tiền tệ hợp pháp và được chấp nhận thanh toán, nhưng bản thân nó không có giá trị nội tại (ví dụ như vàng hay bạc). Tiền giấy Việt Nam, đô la Mỹ, Euro... là các ví dụ về tiền pháp định.

Khi tỷ giá VND/USD tăng, nghĩa là cần nhiều đồng Việt Nam hơn để đổi lấy một đô la Mỹ. Điều này thể hiện đồng Việt Nam đã trở nên yếu hơn, hay mất giá, so với đồng đô la Mỹ.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc (reserve requirement ratio) là tỷ lệ phần trăm tiền gửi mà ngân hàng thương mại bắt buộc phải giữ lại dưới dạng dự trữ tại ngân hàng trung ương hoặc tiền mặt, không được phép cho vay. Đây là một công cụ của chính sách tiền tệ.

Chi tiêu công là một thành phần của tổng cầu (AD = C + I + G + NX). Khi chính phủ tăng chi tiêu công (G), tổng cầu tăng lên, làm đường tổng cầu (AD) dịch chuyển sang phải.

Rủi ro đạo đức (moral hazard) là một khái niệm rộng hơn, thường liên quan đến hành vi rủi ro hơn của một bên khi có bảo hiểm hoặc không phải chịu hoàn toàn hậu quả của hành động. Trong khi rủi ro tín dụng, thanh khoản và hoạt động là các loại rủi ro trực tiếp và chính yếu mà ngân hàng thương mại phải quản lý hàng ngày.

Dịch vụ cho vay cuối cùng (lender of last resort) là vai trò của ngân hàng trung ương trong việc cung cấp thanh khoản khẩn cấp cho các ngân hàng thương mại gặp khó khăn về thanh khoản. Điều này giúp ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng.

Giá dầu thô tăng là một cú sốc chi phí đầu vào tiêu cực. Nó làm tăng chi phí sản xuất cho nhiều ngành, khiến doanh nghiệp giảm sản lượng ở mọi mức giá. Do đó, đường tổng cung ngắn hạn (SRAS) dịch chuyển sang trái.

Dollarization là hiện tượng người dân trong một quốc gia chuyển sang sử dụng đô la Mỹ (hoặc một ngoại tệ mạnh khác) thay vì đồng nội tệ trong các giao dịch và tiết kiệm. Điều này thường xảy ra khi quốc gia đó trải qua lạm phát phi mã và đồng nội tệ mất giá nghiêm trọng, khiến người dân mất niềm tin vào đồng nội tệ.

Trong hệ thống ngân hàng dự trữ bắt buộc một phần, khi ngân hàng thương mại cho vay từ số tiền gửi nhận được (sau khi trừ đi phần dự trữ bắt buộc), số tiền cho vay này lại được gửi vào ngân hàng khác và quá trình này tiếp tục, tạo ra hiệu ứng nhân tiền và làm tăng tổng cung tiền trong nền kinh tế.

Chính sách tiền tệ nới lỏng (tăng cung tiền) sẽ làm đường LM (đường thị trường tiền tệ cân bằng) dịch chuyển sang phải. Điều này là do ở mọi mức lãi suất, mức thu nhập cân bằng trên thị trường tiền tệ sẽ cao hơn khi cung tiền tăng.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (contractionary monetary policy) được thực hiện khi nền kinh tế có dấu hiệu lạm phát cao. Mục tiêu chính là giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát bằng cách tăng lãi suất, giảm cung tiền.

Thị trường tiền tệ là nơi giao dịch các công cụ tài chính ngắn hạn, có tính thanh khoản cao và rủi ro thấp, như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi ngắn hạn, thương phiếu, repo... Thị trường vốn giao dịch các công cụ dài hạn hơn như cổ phiếu và trái phiếu dài hạn.

Nghiệp vụ thị trường mở (OMO - Open Market Operations) là công cụ chính sách tiền tệ quan trọng nhất, được ngân hàng trung ương sử dụng để mua bán trái phiếu chính phủ trên thị trường mở. Mục đích chính là điều chỉnh lượng tiền cơ sở, từ đó tác động đến cung tiền và lãi suất trên thị trường.

Phá giá đồng nội tệ làm cho hàng xuất khẩu của quốc gia đó trở nên rẻ hơn (tính bằng ngoại tệ) và hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn (tính bằng nội tệ). Theo điều kiện Marshall-Lerner (thường được giả định là đúng trong dài hạn), điều này có xu hướng làm tăng xuất khẩu và giảm nhập khẩu, từ đó cải thiện cán cân thương mại.

Ngân hàng đầu tư khác với ngân hàng thương mại. Ngân hàng đầu tư tập trung vào các hoạt động như tư vấn tài chính cho doanh nghiệp (M&A, tái cấu trúc), bảo lãnh phát hành chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu), tự doanh chứng khoán, và quản lý tài sản cho khách hàng lớn.

Tiền tệ, với chức năng là phương tiện trao đổi, khắc phục hạn chế của phương thức trao đổi hàng đổi hàng (barter) là sự trùng hợp về nhu cầu giữa các bên tham gia giao dịch. Khi có tiền tệ, người mua và người bán không cần phải có nhu cầu trùng khớp về hàng hóa/dịch vụ.

Lạm phát do chi phí đẩy xảy ra khi chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng lên (ví dụ: giá nguyên vật liệu, lương tăng), khiến doanh nghiệp phải tăng giá bán sản phẩm để duy trì lợi nhuận, từ đó đẩy mức giá chung tăng lên.

Tài khoản thanh toán (tài khoản vãng lai) có tính thanh khoản cao nhất vì người gửi có thể rút tiền hoặc thanh toán bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, vì tính thanh khoản cao, lãi suất của loại tài khoản này thường rất thấp, thậm chí không có.

Ba trụ cột chính của chính sách tiền tệ thường bao gồm: kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá hối đoái (ở một số quốc gia) và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế (trong phạm vi kiểm soát lạm phát). Giảm thiểu nợ công là mục tiêu của chính sách tài khóa, không phải tiền tệ.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI - Consumer Price Index) là một chỉ số kinh tế quan trọng, được sử dụng để đo lường sự thay đổi trong mức giá trung bình của một giỏ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng theo thời gian, từ đó phản ánh mức lạm phát hoặc giảm phát của nền kinh tế.

Tiền điện tử như Bitcoin còn khá mới và hệ thống pháp lý, quy định về chúng chưa hoàn thiện và đồng bộ ở nhiều quốc gia. Điều này tạo ra rủi ro pháp lý và quy định cho người sử dụng và nhà đầu tư tiền điện tử.

Chức năng cốt lõi của ngân hàng thương mại là trung gian tài chính, huy động vốn từ người gửi tiền và cung cấp tín dụng cho người vay (doanh nghiệp, cá nhân), tạo ra lợi nhuận từ chênh lệch lãi suất.

Bong bóng tài sản xảy ra khi giá của một loại tài sản (ví dụ: bất động sản, cổ phiếu) tăng lên quá nhanh và vượt xa giá trị thực tế của nó, thường do đầu cơ và kỳ vọng giá tiếp tục tăng. Bong bóng tài sản là không bền vững và có thể dẫn đến khủng hoảng khi bong bóng vỡ.

Chính sách tài khóa (bao gồm thuế và chi tiêu chính phủ) là công cụ của chính phủ để điều chỉnh nền kinh tế, không phải là công cụ của chính sách tiền tệ. Các công cụ còn lại (tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở, lãi suất chiết khấu) là các công cụ chính của chính sách tiền tệ do ngân hàng trung ương thực hiện.