Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tiền tệ ngân hàng – Đề 5

Thị trường tiền tệ (Money market) là thị trường giao dịch các công cụ tài chính ngắn hạn, có tính thanh khoản cao và rủi ro thấp, như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi, thương phiếu, v.v. Thị trường vốn giao dịch các công cụ dài hạn hơn, như cổ phiếu và trái phiếu dài hạn.

Trong mô hình Mundell-Fleming với tỷ giá hối đoái linh hoạt và vốn di chuyển hoàn hảo, chính sách tài khóa mở rộng (ví dụ: tăng chi tiêu chính phủ) sẽ làm tăng lãi suất trong nước, thu hút dòng vốn từ nước ngoài, làm đồng nội tệ tăng giá. Sự tăng giá đồng nội tệ làm giảm xuất khẩu ròng, triệt tiêu tác động kích thích của chính sách tài khóa lên tổng cầu và sản lượng. Do đó, chính sách tài khóa trở nên kém hiệu quả trong việc tác động đến sản lượng trong điều kiện này.

Tiền tệ có ba chức năng chính: phương tiện trao đổi, thước đo giá trị và phương tiện tích lũy giá trị. 'Công cụ đầu cơ tài chính' không phải là chức năng cơ bản, mà là một ứng dụng phái sinh trong thị trường tài chính.

Lý thuyết Số lượng Tiền tệ (Quantity Theory of Money) cho rằng trong dài hạn, tiền tệ là trung lập. Sự gia tăng cung tiền, với các yếu tố khác không đổi, sẽ dẫn đến sự gia tăng tương ứng trong mức giá chung (lạm phát), mà không ảnh hưởng đáng kể đến sản lượng thực tế, lãi suất thực tế hoặc tỷ lệ thất nghiệp trong dài hạn.

Lãi suất chiết khấu (discount rate) là lãi suất mà ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay. Khi ngân hàng trung ương tăng lãi suất chiết khấu, chi phí vốn của các ngân hàng thương mại tăng lên, dẫn đến họ có xu hướng tăng lãi suất cho vay trên thị trường, làm tăng lãi suất thị trường nói chung.

Các công cụ chính sách tiền tệ trực tiếp (Direct controls) bao gồm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lãi suất tái chiết khấu và hạn mức tín dụng. Nghiệp vụ thị trường mở (Open Market Operations) là công cụ gián tiếp, tác động đến cung tiền thông qua thị trường.

Chính sách tài khóa mở rộng (tăng chi tiêu) dịch chuyển đường IS sang phải, có xu hướng làm tăng cả lãi suất và sản lượng. Chính sách tiền tệ mở rộng (tăng cung tiền) dịch chuyển đường LM sang phải, có xu hướng làm giảm lãi suất và tăng sản lượng. Khi cả hai chính sách được thực hiện đồng thời, sản lượng chắc chắn sẽ tăng, nhưng tác động ròng lên lãi suất là không xác định, phụ thuộc vào độ lớn tương đối của hai chính sách và độ dốc của đường IS và LM.

Chính sách tài khóa mở rộng làm tăng tổng cầu, dẫn đến đường IS (Investment-Saving) dịch chuyển sang phải. Điều này thể hiện sự thay đổi trong cân bằng trên thị trường hàng hóa và dịch vụ.

Chính sách tiền tệ thắt chặt nhằm giảm cung tiền và kiềm chế lạm phát. Tăng lãi suất tái chiết khấu (lãi suất ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay) sẽ làm tăng chi phí vốn của ngân hàng, từ đó giảm lượng tiền cung ứng.

Nới lỏng định lượng (Quantitative easing - QE) là một công cụ chính sách tiền tệ phi truyền thống, thường được sử dụng khi lãi suất đã giảm xuống gần 0% và không thể giảm thêm nữa để kích thích kinh tế. QE bao gồm việc ngân hàng trung ương mua vào tài sản tài chính dài hạn (như trái phiếu chính phủ hoặc chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp) để bơm tiền vào nền kinh tế và giảm lãi suất dài hạn.

Các chức năng chính của ngân hàng thương mại bao gồm nhận tiền gửi, cho vay, và cung cấp dịch vụ thanh toán. Chức năng phát hành tiền giấy (tiền mặt) thường thuộc về ngân hàng trung ương, không phải ngân hàng thương mại.

Ngân hàng trung ương đóng vai trò là 'người cho vay cuối cùng', cung cấp thanh khoản cho các ngân hàng thương mại gặp khó khăn về thanh khoản, đặc biệt trong các tình huống khủng hoảng tài chính, để ngăn chặn sự sụp đổ dây chuyền của hệ thống ngân hàng.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa (nominal exchange rate) là giá tương đối của đồng tiền giữa hai quốc gia, ví dụ: số đồng nội tệ cần thiết để đổi lấy một đơn vị ngoại tệ (hoặc ngược lại). Nó phản ánh giá trị bề mặt của tiền tệ, không tính đến sự khác biệt về mức giá giữa các quốc gia.

Hệ số nhân tiền tệ (money multiplier) cho biết khi cơ sở tiền tệ (tiền mặt và dự trữ của ngân hàng thương mại tại ngân hàng trung ương) thay đổi một đơn vị, thì cung tiền trong nền kinh tế sẽ thay đổi bao nhiêu lần. Nó phản ánh khả năng tạo tiền của hệ thống ngân hàng dự trữ một phần.

Cung tiền M1 thường bao gồm tiền mặt trong lưu thông, tiền gửi không kỳ hạn và séc du lịch. Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn thuộc M2, không phải M1, vì tính thanh khoản thấp hơn.

Forward guidance là một công cụ truyền thông chính sách tiền tệ, trong đó ngân hàng trung ương công bố ý định hoặc kế hoạch chính sách tiền tệ trong tương lai, nhằm định hướng kỳ vọng của thị trường và công chúng, từ đó tác động đến lãi suất dài hạn và các điều kiện tài chính.

Trong hệ thống tỷ giá hối đoái cố định, quốc gia phải duy trì tỷ giá cố định, thường bằng cách can thiệp vào thị trường ngoại hối hoặc điều chỉnh lãi suất. Điều này có thể hạn chế khả năng sử dụng chính sách tiền tệ để đạt được các mục tiêu kinh tế trong nước, như kiểm soát lạm phát hoặc kích thích tăng trưởng.

Rủi ro đạo đức (Moral hazard) xảy ra khi một bên tham gia giao dịch (thường là bên được bảo hiểm hoặc được bảo vệ) có xu hướng hành xử rủi ro hơn hoặc ít cẩn trọng hơn vì họ biết rằng hậu quả tiêu cực của hành vi đó sẽ được giảm thiểu hoặc gánh chịu bởi bên khác (ví dụ: bảo hiểm, bảo lãnh chính phủ).

Hiện tượng 'chạy khỏi ngân hàng' (bank run) là tình huống nguy hiểm khi nhiều người gửi tiền cùng lúc mất niềm tin vào khả năng thanh toán của ngân hàng và đồng loạt rút tiền, gây ra khủng hoảng thanh khoản và thậm chí có thể dẫn đến phá sản ngân hàng.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI - Consumer Price Index) là một chỉ số quan trọng để đo lường mức giá chung của hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng trong nền kinh tế. Sự thay đổi của CPI theo thời gian được sử dụng để đo lường tỷ lệ lạm phát.

Ngân hàng đầu tư (Investment bank) chuyên cung cấp các dịch vụ tài chính phức tạp cho doanh nghiệp lớn, chính phủ và tổ chức tài chính, như bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn M&A, quản lý tài sản, giao dịch chứng khoán, v.v. Ngân hàng bán lẻ và ngân hàng thương mại tập trung vào khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ hơn.

Lạm phát phi mã (hyperinflation) là tình trạng lạm phát cực đoan, thường được định nghĩa là lạm phát vượt quá 50% mỗi tháng. Các lựa chọn khác mô tả lạm phát vừa phải hoặc lạm phát 'leo thang' (galloping inflation).

Rủi ro tín dụng (Credit risk) hay rủi ro vỡ nợ là rủi ro mà một bên trong giao dịch tài chính không thực hiện nghĩa vụ thanh toán hoặc nghĩa vụ khác theo hợp đồng.

Khủng hoảng ngân hàng (Banking crisis) xảy ra khi hệ thống ngân hàng gặp vấn đề nghiêm trọng, như vỡ nợ hàng loạt, mất khả năng thanh khoản, hoặc suy giảm vốn, dẫn đến sự gián đoạn trong hoạt động tín dụng và thanh toán, gây ra tác động tiêu cực lớn đến nền kinh tế.

Đường кривая Phillips ngắn hạn thể hiện mối quan hệ nghịch biến giữa lạm phát và thất nghiệp, với kỳ vọng lạm phát cố định. Khi kỳ vọng lạm phát tăng, đường кривая Phillips dịch chuyển lên trên hoặc sang phải, vì ở mọi mức thất nghiệp, lạm phát sẽ cao hơn do kỳ vọng lạm phát cao hơn.

Mục tiêu chính sách tiền tệ thường là ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát) và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững, tạo công ăn việc làm, mặc dù thứ tự ưu tiên có thể khác nhau tùy theo quốc gia và thời điểm.

Trong hệ thống ngân hàng dự trữ một phần, ngân hàng phải giữ lại một phần tiền gửi làm dự trữ (ở đây là 10%). Phần còn lại (90%) có thể được cho vay, tạo ra hiệu ứng nhân lên tiền tệ.

Khi lạm phát thực tế vượt quá mục tiêu, ngân hàng trung ương thường sẽ thắt chặt chính sách tiền tệ (ví dụ: tăng lãi suất, giảm cung tiền) để kiềm chế lạm phát và đưa lạm phát trở lại mục tiêu. Nới lỏng chính sách tiền tệ sẽ có tác dụng ngược lại, làm tăng thêm áp lực lạm phát.

Tiền pháp định (Fiat money) được chính phủ quy định là hợp pháp và được chấp nhận thanh toán, giá trị của nó không gắn liền với giá trị nội tại của một hàng hóa như vàng hay bạc.

Giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc có nghĩa là các ngân hàng thương mại phải giữ lại ít tiền hơn dưới dạng dự trữ, do đó họ có nhiều tiền hơn để cho vay, làm tăng khả năng tạo tiền và cung tiền trong nền kinh tế.