Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Dịch tễ học – Đề 3

Nghiên cứu когорт theo dõi một nhóm người ( когорт) theo thời gian để xem xét sự phát triển của bệnh liên quan đến các yếu tố phơi nhiễm, từ đó giúp xác định nguyên nhân và yếu tố nguy cơ.

Sai số nhớ lại là loại sai số thông tin phổ biến trong nghiên cứu bệnh chứng, xảy ra khi nhóm bệnh và nhóm chứng có sự khác biệt trong khả năng hoặc độ chính xác khi nhớ lại thông tin về phơi nhiễm trong quá khứ.

Giám sát dịch tễ học là quá trình thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu về bệnh tật một cách liên tục và có hệ thống. Mục tiêu là cung cấp thông tin kịp thời để đưa ra các quyết định và hành động y tế công cộng nhằm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật. Nó không chỉ giới hạn trong thời gian dịch bệnh hoặc chỉ cho bệnh truyền nhiễm.

Tỷ lệ tấn công là một loại tỷ suất mới mắc đặc biệt, được sử dụng để mô tả tỷ lệ mắc bệnh trong một nhóm dân số có nguy cơ trong một khoảng thời gian giới hạn, thường trong một vụ dịch. Nó phản ánh nguy cơ mắc bệnh cao trong một tình huống dịch tễ cụ thể.

Vector là vật trung gian (thường là động vật chân đốt như muỗi, ve) truyền tác nhân gây bệnh từ nguồn chứa bệnh sang vật chủ mới, đóng vai trò quan trọng trong sự lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm.

Yếu tố gây nhiễu là một biến số ngoại lai liên quan đến cả yếu tố phơi nhiễm và bệnh tật, và có thể làm sai lệch ước tính về mối quan hệ giữa phơi nhiễm và bệnh tật nếu không được kiểm soát. Nó không phải là yếu tố trung gian trong con đường nhân quả.

Gánh nặng bệnh tật phản ánh tác động của bệnh tật lên sức khỏe và phúc lợi của cộng đồng. Chỉ số DALYs (Disability-Adjusted Life Years) hoặc YLDs và YLLs là các chỉ số tổng hợp thường được sử dụng để đo lường gánh nặng bệnh tật, kết hợp cả tử vong và tàn tật.

Quần thể đích là nhóm người lớn hơn mà nhà nghiên cứu muốn khái quát hóa kết quả nghiên cứu của mình. Mẫu nghiên cứu được chọn từ quần thể nghiên cứu, và kết quả từ mẫu này được suy rộng ra cho quần thể đích.

Nhóm chứng trong nghiên cứu can thiệp đóng vai trò là nhóm so sánh, không nhận can thiệp hoặc nhận can thiệp giả dược/chuẩn hiện hành. Sự khác biệt về kết quả giữa nhóm can thiệp và nhóm chứng giúp đánh giá hiệu quả thực sự của can thiệp mới.

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số được miễn dịch (thường qua vaccine hoặc mắc bệnh trước đó), làm giảm khả năng lây lan của bệnh trong cộng đồng, bảo vệ cả những người không được miễn dịch (ví dụ: trẻ sơ sinh, người có bệnh nền).

Phòng bệnh nguyên phát nhằm ngăn chặn sự xuất hiện của bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ và tăng cường các yếu tố bảo vệ sức khỏe. Giáo dục về tác hại của thuốc lá giúp ngăn ngừa việc bắt đầu hút thuốc, là biện pháp phòng bệnh nguyên phát đối với các bệnh liên quan đến thuốc lá.

Phòng bệnh thứ cấp tập trung vào việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời bệnh ở giai đoạn tiền lâm sàng hoặc giai đoạn sớm của bệnh, nhằm ngăn chặn bệnh tiến triển nặng hơn. Sàng lọc ung thư là một ví dụ điển hình.

Nghiên cứu bệnh chứng rất hiệu quả trong việc điều tra nhanh các vụ dịch vì nó bắt đầu từ những người đã mắc bệnh và hồi cứu lại các yếu tố phơi nhiễm tiềm ẩn, giúp xác định nguyên nhân dịch một cách nhanh chóng.

Tính đặc hiệu của xét nghiệm sàng lọc là khả năng xét nghiệm xác định đúng những người thực sự không mắc bệnh, tức là tỷ lệ âm tính thật trong số những người không mắc bệnh. Ngược lại, độ nhạy là khả năng phát hiện đúng người mắc bệnh.

Tiêu chuẩn Bradford Hill là một tập hợp các nguyên tắc được sử dụng để đánh giá bằng chứng về mối quan hệ nhân quả giữa phơi nhiễm và bệnh tật. Tính phổ biến (prevalence) không nằm trong các tiêu chuẩn này. Các tiêu chuẩn khác bao gồm tính đặc hiệu, tính hợp lý sinh học, liều lượng-phản ứng, và tính tương tự.

Dân số động là quần thể mà thành viên có thể thay đổi theo thời gian do các sự kiện như sinh, tử, nhập cư, xuất cư. Hầu hết các quần thể người trong thực tế là dân số động. Ngược lại, dân số tĩnh là quần thể có thành viên cố định.

Dịch tễ học mô tả tập trung vào việc mô tả bức tranh tổng quan về bệnh tật, bao gồm sự phân bố bệnh theo thời gian, địa điểm và đặc điểm con người. Nguyên nhân gây bệnh là trọng tâm của dịch tễ học phân tích, không phải mô tả.

Sai số chọn mẫu xảy ra khi quá trình chọn người tham gia nghiên cứu tạo ra một mẫu không phản ánh đúng đặc điểm của quần thể mà nghiên cứu muốn khái quát kết quả, dẫn đến kết quả nghiên cứu bị lệch lạc.

Ghép cặp trong nghiên cứu bệnh chứng là quá trình chọn nhóm chứng sao cho tương đồng với nhóm bệnh về một hoặc nhiều yếu tố có thể gây nhiễu (ví dụ: tuổi, giới tính). Mục đích là kiểm soát ảnh hưởng của các yếu tố gây nhiễu này lên mối quan hệ giữa phơi nhiễm và bệnh tật.

Sai số thông tin xảy ra do thu thập thông tin không chính xác hoặc không nhất quán. Sử dụng bộ câu hỏi chuẩn hóa và đào tạo người phỏng vấn giúp đảm bảo chất lượng và tính nhất quán của thông tin thu thập, giảm sai số thông tin.

Nguy cơ tương đối (RR) là tỷ số giữa tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm phơi nhiễm và tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm không phơi nhiễm. RR > 1 cho thấy phơi nhiễm làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Dịch tễ học can thiệp tập trung vào việc sử dụng các phương pháp dịch tễ học để đánh giá hiệu quả của các can thiệp y tế công cộng, như chương trình phòng bệnh, điều trị, hoặc chính sách y tế. Mục tiêu là cải thiện sức khỏe cộng đồng thông qua bằng chứng khoa học.

Tỷ lệ hiện mắc (prevalence) đo lường số ca bệnh hiện có tại một thời điểm, thường được chuẩn hóa trên một quy mô dân số nhất định như 100.000 dân để dễ so sánh giữa các quần thể khác nhau.

Nguồn chứa là nơi tác nhân gây bệnh tồn tại và sinh sôi phát triển. Người bệnh lao phổi là nguồn chứa vi khuẩn lao, có khả năng lây nhiễm cho người khác. Muỗi là vector, nước ô nhiễm là môi trường truyền bệnh.

Ngẫu nhiên hóa là quá trình phân bổ ngẫu nhiên người tham gia nghiên cứu vào nhóm can thiệp hoặc nhóm chứng. Mục đích chính là tạo ra các nhóm có thể so sánh được về mọi yếu tố, bao gồm cả các yếu tố gây nhiễu đã biết và chưa biết, để hiệu quả của can thiệp có thể được đánh giá một cách khách quan.

Tỷ suất chết chuẩn hóa theo tuổi loại bỏ ảnh hưởng của sự khác biệt về cơ cấu tuổi giữa các quần thể khi so sánh tỷ lệ tử vong. Nó cho phép so sánh tỷ lệ tử vong 'thực chất' giữa các quần thể có cơ cấu tuổi khác nhau.

Thời gian ủ bệnh là khoảng thời gian im lặng giữa lúc cơ thể nhiễm tác nhân gây bệnh và thời điểm các triệu chứng lâm sàng đầu tiên xuất hiện.

Phân tích độ nhạy là một phương pháp để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các giả định hoặc sự không chắc chắn trong dữ liệu đầu vào lên kết quả nghiên cứu. Nó giúp xác định kết quả nghiên cứu có đáng tin cậy và ổn định hay không trong các tình huống khác nhau.

Trong nghiên cứu bệnh chứng, việc đánh giá phơi nhiễm cần tập trung vào khoảng thời gian trước khi chẩn đoán bệnh, đủ dài để phơi nhiễm có thể có tác động gây bệnh (thời gian tiềm tàng). Việc hồi cứu phơi nhiễm sau khi đã mắc bệnh có thể bị ảnh hưởng bởi sai số nhớ lại.

Nghiên cứu cắt ngang thu thập dữ liệu về phơi nhiễm và bệnh tật đồng thời tại một thời điểm, phù hợp để mô tả tỷ lệ hiện mắc và các đặc điểm dịch tễ học của bệnh trong quần thể. Tuy nhiên, do tính chất thời điểm, nó không phù hợp để nghiên cứu bệnh hiếm gặp hoặc xác định mối quan hệ nhân quả.