Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kế toán hành chính sự nghiệp – Đề 8

Theo quy định hiện hành, báo cáo tài chính bắt buộc đối với đơn vị HCSN thường bao gồm: Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo kết quả hoạt động, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, và Thuyết minh báo cáo tài chính. Báo cáo biến động vốn chủ sở hữu thường không phải là báo cáo bắt buộc trong BCTC của đơn vị HCSN, mà thường áp dụng cho doanh nghiệp.

Điểm khác biệt cơ bản nhất là mục tiêu hoạt động: HCSN hoạt động phi lợi nhuận, phục vụ lợi ích công cộng, trong khi doanh nghiệp hướng đến lợi nhuận. Các yếu tố khác (hệ thống tài khoản, nguyên tắc, báo cáo) cũng có khác biệt nhưng xuất phát từ sự khác biệt về mục tiêu hoạt động. Nguyên tắc kế toán cơ bản có nhiều điểm chung, nhưng áp dụng chi tiết có khác biệt.

Quy trình ngân sách gồm các bước: Lập dự toán -> Thẩm định dự toán -> Phê duyệt dự toán -> Thực hiện ngân sách -> Quyết toán ngân sách. Do đó, sau khi dự toán được phê duyệt, bước tiếp theo là thực hiện ngân sách theo dự toán đã được duyệt.

Thời hạn nộp báo cáo quyết toán ngân sách năm của các cấp ngân sách và đơn vị HCSN được quy định cụ thể trong Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn. Đối với cấp xã, thời hạn thường là 31 tháng 3 năm sau năm ngân sách. Các thời hạn khác không chính xác cho cấp xã.

Tài khoản 511 - Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ trong hệ thống tài khoản kế toán HCSN được dùng để theo dõi các khoản thu từ hoạt động thường xuyên của đơn vị sự nghiệp, như học phí, viện phí, phí dịch vụ... Các tài khoản khác không phù hợp: 711 (Thu nhập khác thường dùng cho các khoản thu không thường xuyên), 333 (Thuế phải nộp), 411 (Vốn đầu tư).

Khi mua TSCĐ bằng nguồn kinh phí hoạt động, đơn vị sẽ ghi tăng TSCĐ (nguyên giá), ghi tăng nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ (TK 466), và ghi giảm nguồn kinh phí hoạt động (TK 461) đã sử dụng. Việc mua sắm TSCĐ không tạo ra doanh thu hoạt động tài chính, do đó không ghi nhận doanh thu này.

Thủ trưởng đơn vị (Giám đốc, Hiệu trưởng...) là người chịu trách nhiệm cao nhất về toàn bộ hoạt động của đơn vị, bao gồm cả công tác lập dự toán ngân sách. Kế toán trưởng và phòng kế hoạch - tài chính là các bộ phận tham mưu, giúp việc cho Thủ trưởng trong công tác này, nhưng trách nhiệm chính thuộc về Thủ trưởng.

Kế toán quản trị trong HCSN tập trung vào việc cung cấp thông tin cho quản lý nội bộ để lập kế hoạch, ra quyết định và kiểm soát hoạt động, đặc biệt là kiểm soát chi phí và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Các mục tiêu khác (cung cấp thông tin cho nhà đầu tư, nộp thuế TNDN, tuân thủ pháp luật nói chung) không phải mục tiêu chính của kế toán quản trị HCSN (mục tiêu tuân thủ pháp luật là mục tiêu của kế toán tài chính).

Luật Kế toán Việt Nam điều chỉnh hoạt động kế toán của các đơn vị thuộc khu vực nhà nước và các tổ chức có sử dụng vốn nhà nước, bao gồm đơn vị hành chính, sự nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội. Doanh nghiệp tư nhân hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và chế độ kế toán doanh nghiệp.

Việc sử dụng nguồn thu sự nghiệp (ngoài NSNN) để chi thường xuyên phải tuân theo quy định và thường cần có chủ trương, phê duyệt của cấp có thẩm quyền. Dù NSNN không đủ, hay thu sự nghiệp vượt dự toán, việc sử dụng vẫn cần được cho phép theo quy định, không phải tự động được sử dụng.

Tài khoản 334 - Phải trả người lao động là tài khoản chuyên dụng để theo dõi các khoản phải trả cho người lao động, bao gồm lương, thưởng, các khoản phụ cấp, BHXH, BHYT, BHTN trích theo lương... Các tài khoản khác không phù hợp: 331 (Phải trả người bán), 333 (Thuế), 338 (Phải trả, phải nộp khác - dùng cho các khoản phải trả khác ngoài lương).

Mục lục NSNN là bảng hệ thống hóa các khoản thu, chi NSNN theo các tiêu chí nhất định (ngành, lĩnh vực, nội dung kinh tế...). Mục đích chính là để phân loại, thống nhất quản lý và hạch toán các khoản thu chi, không phải để xác định thuế, tính GDP hay quản lý nợ công trực tiếp.

Tài khoản 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ được sử dụng để theo dõi nguồn kinh phí (thường là NSNN cấp hoặc nguồn viện trợ) đã được sử dụng để mua sắm, xây dựng TSCĐ. TK 461 (Nguồn kinh phí hoạt động) phản ánh nguồn kinh phí chung. Các TK quỹ (431, 414) có mục đích sử dụng khác.

Nguồn vốn chủ sở hữu của đơn vị HCSN bao gồm các nguồn hình thành từ NSNN cấp, các quỹ của đơn vị. Các khoản phải trả người bán là nợ phải trả, không phải vốn chủ sở hữu. Nguồn kinh phí hoạt động, quỹ dự phòng và quỹ phát triển sự nghiệp đều thuộc vốn chủ sở hữu.

Khi nhận thông báo cấp dự toán chi, đơn vị cần ghi nhận dự toán chi được giao, thể hiện việc được phép sử dụng nguồn kinh phí đó. Bút toán đúng là: Nợ TK Dự toán chi hoạt động (tăng dự toán chi), Có TK Nguồn kinh phí hoạt động (tăng nguồn kinh phí được phép sử dụng). Việc nhận dự toán chưa liên quan đến tiền mặt, nên không ghi vào TK Tiền gửi ngân hàng. Việc ghi nhận dự toán là cần thiết để quản lý và theo dõi việc sử dụng ngân sách.

Đơn vị HCSN có thể sử dụng cả nguồn kinh phí NSNN cấp và nguồn viện trợ không hoàn lại để chi cho hoạt động thường xuyên. Vay ngân hàng thương mại ít khi được sử dụng cho chi thường xuyên mà thường cho chi đầu tư hoặc các mục đích đặc biệt khác.

Báo cáo tình hình tài chính (Bảng Cân đối kế toán) phản ánh tình hình tài sản, nguồn vốn (vốn chủ sở hữu và nợ phải trả) của đơn vị tại một thời điểm nhất định. Doanh thu hoạt động thuộc Báo cáo kết quả hoạt động, không phải yếu tố của Báo cáo tình hình tài chính.

Phương pháp khấu hao đường thẳng là phương pháp phổ biến và thường được ưu tiên áp dụng cho TSCĐ trong HCSN do tính đơn giản và phù hợp với đặc điểm sử dụng TSCĐ. Phương pháp số dư giảm dần và khấu hao nhanh thường ít được áp dụng hơn trong HCSN, trong khi phương pháp theo sản lượng có thể áp dụng cho một số loại TSCĐ đặc biệt.

Khi thanh lý TSCĐ, để giảm nguyên giá, bút toán đúng là: Nợ TK Hao mòn lũy kế (giảm hao mòn đã tích lũy) và Có TK Nguyên giá TSCĐ (giảm nguyên giá TSCĐ bị thanh lý). Các bút toán khác không phản ánh đúng việc giảm nguyên giá khi thanh lý.

Nguyên tắc cơ sở dồn tích (Accrual basis) quy định ghi nhận doanh thu, chi phí khi phát sinh giao dịch, sự kiện kinh tế, không căn cứ vào thời điểm thu, chi tiền. Các nguyên tắc khác liên quan đến giá trị ghi nhận ban đầu (Giá gốc), sự tương ứng giữa doanh thu và chi phí (Phù hợp), và sự ổn định trong phương pháp kế toán (Nhất quán).

Đơn vị HCSN thường có các hình thức đầu tư tài chính an toàn, ít rủi ro như gửi tiền ngân hàng, mua trái phiếu chính phủ. Việc đầu tư vào cổ phiếu doanh nghiệp niêm yết mang tính rủi ro cao và ít phổ biến trong HCSN. Góp vốn liên doanh với đơn vị sự nghiệp khác có thể xảy ra nhưng không phổ biến bằng gửi tiền, mua trái phiếu.

Tài khoản 141 - Tạm ứng dùng để theo dõi các khoản tiền đơn vị đã tạm ứng cho cán bộ, viên chức (ví dụ: công tác phí, mua vật tư...). TK 131 (Phải thu khách hàng) dùng cho các khoản phải thu từ bán hàng, dịch vụ. TK 133 (Thuế GTGT được khấu trừ) liên quan đến thuế GTGT. TK 331 (Phải trả người bán) là nợ phải trả.

Phương pháp bình quân gia quyền thường được áp dụng phổ biến nhất trong HCSN do tính đơn giản và phù hợp với đặc điểm quản lý vật tư, CCDC. FIFO và LIFO ít phổ biến hơn trong môi trường HCSN. Phương pháp đích danh thường chỉ áp dụng cho các loại vật tư, CCDC có giá trị lớn, dễ nhận diện riêng biệt.

Khi quyết toán ngân sách, đơn vị HCSN phải đối chiếu số liệu thu, chi, tồn quỹ tiền mặt, tiền gửi ngân hàng với Kho bạc Nhà nước, vì KBNN là cơ quan quản lý quỹ NSNN và thực hiện thanh toán các khoản chi NSNN cho đơn vị. Các cơ quan khác (ngân hàng thương mại, thuế, kiểm toán) không phải đối tượng đối chiếu trực tiếp trong quyết toán NSNN thường xuyên.

Khi nhận kinh phí từ NSNN, tiền của đơn vị tăng lên (Nợ TK Tiền gửi ngân hàng) và nguồn kinh phí hoạt động tăng lên (Có TK Nguồn kinh phí hoạt động). TK Thu hoạt động sự nghiệp (511) phản ánh các khoản thu từ hoạt động sự nghiệp, không phải kinh phí NSNN cấp trực tiếp. TK Vốn đầu tư của chủ sở hữu (411) không phù hợp với nguồn kinh phí hoạt động thường xuyên.

Bộ Tài chính là cơ quan quản lý nhà nước cao nhất về tài chính - ngân sách, có trách nhiệm tổng hợp báo cáo tài chính của các đơn vị HCSN và các cấp ngân sách để lập báo cáo tài chính nhà nước toàn quốc. Các cơ quan khác (NHNN, UBND tỉnh, Kiểm toán NN) không có vai trò tổng hợp BCTC nhà nước.

Nguyên tắc quản lý và sử dụng NSNN là phải tiết kiệm, hiệu quả và đúng mục đích. Các nguyên tắc khác (tối đa hóa lợi nhuận, tăng trưởng doanh thu, cạnh tranh không lành mạnh) không phù hợp với bản chất hoạt động của đơn vị HCSN, vốn không đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu.

Chi thường xuyên là các khoản chi có tính chất lặp đi lặp lại, đảm bảo hoạt động hàng ngày của đơn vị. Chi trả lương là chi thường xuyên. Các khoản chi khác như đầu tư xây dựng, mua sắm TSCĐ lớn, trả nợ gốc là chi đầu tư hoặc chi khác, không thuộc chi thường xuyên.

Phiếu chi là chứng từ gốc dùng để ghi nhận các nghiệp vụ chi tiền mặt tại đơn vị. Giấy báo Nợ thông báo giảm số dư tiền gửi ngân hàng. Phiếu thu dùng để ghi nhận thu tiền mặt. Bảng kê tiền mặt là chứng từ tổng hợp, không phải chứng từ gốc cho nghiệp vụ chi tiền.

Kế toán ngân sách nhà nước có chức năng chính là ghi chép, phản ánh và kiểm soát quá trình lập, chấp hành và quyết toán NSNN, đảm bảo các khoản thu, chi NSNN được thực hiện theo đúng quy định và dự toán được duyệt. Các chức năng khác (quản lý doanh nghiệp, thẩm định dự án, kiểm toán BCTC đơn vị) không phải chức năng chính của kế toán NSNN.