Viêm mũi dị ứng là bệnh viêm do phản ứng dị ứng, không phải do nhiễm trùng. Điều trị viêm mũi dị ứng tập trung vào kiểm soát triệu chứng bằng thuốc kháng histamine, corticosteroid xịt mũi, rửa mũi bằng nước muối sinh lý để loại bỏ chất gây dị ứng. Kháng sinh không có tác dụng trong điều trị viêm mũi dị ứng trừ khi có bội nhiễm vi khuẩn.

Aspirin không được khuyến cáo sử dụng cho trẻ em, đặc biệt khi bị sốt do nhiễm virus (như viêm tai giữa cấp) vì nguy cơ gây hội chứng Reye, một bệnh lý hiếm gặp nhưng nghiêm trọng ảnh hưởng đến gan và não. Amoxicillin (kháng sinh), Ibuprofen (kháng viêm giảm đau), Paracetamol (hạ sốt giảm đau) thường được sử dụng an toàn cho trẻ em (dưới chỉ định của bác sĩ).

Ung thư biểu mô tế bào vảy (Squamous cell carcinoma - SCC) là loại ung thư phổ biến nhất ở vùng đầu và cổ, chiếm phần lớn các ung thư thanh quản, họng, miệng, mũi xoang và tai. Các loại ung thư khác (biểu mô tuyến, sarcoma, lymphoma) ít phổ biến hơn ở vùng này.

Nghiệm pháp Weber và Rinne là các nghiệm pháp âm thoa đơn giản giúp phân biệt điếc dẫn truyền (vấn đề ở tai ngoài hoặc tai giữa) và điếc thần kinh giác quan (vấn đề ở tai trong hoặc dây thần kinh thính giác). Kết quả của hai nghiệm pháp này giúp định hướng chẩn đoán loại điếc và vị trí tổn thương.

Cắt amidan không phải là điều trị đầu tay cho viêm amidan hốc mủ. Chỉ định cắt amidan được xem xét khi viêm amidan tái phát thường xuyên (từ 7 lần/năm trở lên, hoặc 5 lần/năm trong 2 năm liên tiếp, hoặc 3 lần/năm trong 3 năm liên tiếp) hoặc gây biến chứng (áp xe quanh amidan, viêm cầu thận, thấp tim). Cắt amidan không được thực hiện ngay khi chẩn đoán hoặc chỉ để phòng bệnh.

Điếc dẫn truyền là do cản trở đường dẫn truyền âm thanh từ tai ngoài hoặc tai giữa đến tai trong. Tắc ráy tai, thủng màng nhĩ, xơ cứng khớp bàn đạp đều thuộc các vấn đề ở tai ngoài hoặc tai giữa. Tổn thương dây thần kinh thính giác gây điếc thần kinh giác quan, không phải điếc dẫn truyền.

Polyp mũi thường phát triển từ niêm mạc khe mũi giữa và khe mũi trên, ít gặp ở khe mũi dưới. Polyp mũi ít khi xuất hiện ở vòm mũi họng; khối u ở vòm mũi họng thường là ung thư vòm họng, không phải polyp.

Viêm thanh quản cấp thường do virus gây ra, triệu chứng điển hình là khàn tiếng, ho khan, đau rát họng, có thể có khó thở thanh quản (stridor). Sốt có thể có nhưng không phải là triệu chứng điển hình và thường không sốt cao.

Ù tai khách quan là loại ù tai mà âm thanh ù có nguồn gốc thực sự từ bên trong cơ thể, có thể do co thắt cơ tai giữa hoặc cơ màn hầu, rối loạn mạch máu (dị dạng động tĩnh mạch, u mạch máu...). Người khác có thể nghe thấy âm thanh này bằng ống nghe. Ù tai chủ quan (subjective tinnitus) phổ biến hơn, do các nguyên nhân khác như tổn thương tế bào lông, rối loạn thần kinh, tiếng ồn, stress...

CPAP, phẫu thuật UPPP và thiết bị nâng hàm dưới là các phương pháp điều trị OSA. CPAP là phương pháp điều trị chính. UPPP và MAD là các lựa chọn khác. Máy trợ thính dùng để cải thiện thính lực, không liên quan đến điều trị ngưng thở khi ngủ.

Các xoang cạnh mũi (trán, sàng, bướm, hàm trên) đều dẫn lưu dịch vào các khe mũi. Xoang hàm trên và xoang trán đổ dịch vào khe mũi giữa. Khe mũi trên nhận dịch từ xoang sàng sau và xoang bướm. Khe mũi dưới nhận dịch từ ống lệ tị.

Utricle và saccule là hai túi tiền đình chứa cơ quan otolith (sỏi tai), cảm nhận sự thay đổi vị trí đầu và gia tốc tuyến tính (di chuyển theo đường thẳng, lên xuống). Ống bán khuyên cảm nhận gia tốc góc (xoay đầu). Ốc tai là cơ quan thính giác. Màng nhĩ rung động dưới tác động của sóng âm thanh.

Vòi Eustachian kết nối tai giữa với vòm họng, chức năng chính là cân bằng áp suất không khí ở hai bên màng nhĩ, giúp màng nhĩ rung động hiệu quả và ngăn ngừa tổn thương do chênh lệch áp suất.

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) là loại chóng mặt thường gặp nhất, do các tinh thể canxi cacbonat (sỏi tai - otolith) bình thường nằm trong utricle và saccule bị lạc chỗ vào ống bán khuyên (thường là ống bán khuyên sau). Khi thay đổi tư thế đầu, các sỏi tai này di chuyển trong ống bán khuyên, kích thích các tế bào cảm giác và gây ra cơn chóng mặt ngắn và kịch phát. Các nguyên nhân khác (viêm dây thần kinh tiền đình, bệnh Ménière, rối loạn tuần hoàn não) gây chóng mặt kiểu khác và cơ chế khác.

Nội soi mũi xoang, chụp X-quang/CT scan xoang, và xét nghiệm dịch tiết mũi là các phương pháp chẩn đoán viêm xoang. Nghiệm pháp Valsalva là kỹ thuật tự thổi hơi vào tai giữa qua vòi Eustachian, thường dùng để kiểm tra chức năng vòi Eustachian hoặc cân bằng áp suất tai giữa, không trực tiếp chẩn đoán viêm xoang.

Viêm tai giữa tiết dịch (OME) thường tự khỏi. Đặt ống thông khí màng nhĩ (grommet) được chỉ định khi OME kéo dài trên 3 tháng, gây nghe kém đáng kể, ảnh hưởng đến phát triển ngôn ngữ hoặc học tập của trẻ, hoặc khi có các biến chứng khác. Không đặt ống thông khí ngay khi phát hiện OME hoặc chỉ dựa vào đau tai/sốt.

Các yếu tố nguy cơ chính của ung thư vòm họng bao gồm hút thuốc lá, nghiện rượu và nhiễm virus Epstein-Barr (EBV). Amiăng là yếu tố nguy cơ chính của ung thư trung biểu mô màng phổi và màng bụng, ít liên quan đến ung thư vòm họng.

Thanh quản là một phần của đường hô hấp trên, nằm giữa hầu và khí quản. Các cấu trúc thuộc thanh quản bao gồm dây thanh âm, nắp thanh môn, các sụn thanh quản (sụn giáp, sụn nhẫn, sụn phễu...). Khí quản là ống dẫn khí nằm dưới thanh quản, nối thanh quản với phế quản.

Bệnh Ménière là bệnh lý tai trong gây ra các cơn chóng mặt, ù tai, nghe kém và cảm giác đầy tức trong tai. Betahistine là thuốc thường được sử dụng để điều trị bệnh Ménière, giúp cải thiện tuần hoàn máu tai trong và giảm triệu chứng. Corticosteroid có thể dùng trong đợt cấp. Kháng sinh aminoglycoside gây độc cho tai và thận, không dùng điều trị Ménière. Thuốc lợi tiểu thiazide có thể dùng hỗ trợ giảm triệu chứng nhưng betahistine là thuốc chính.

Xơ nhĩ (otosclerosis) là bệnh lý gây xơ cứng khớp bàn đạp, dẫn đến điếc dẫn truyền. Phẫu thuật cắt bỏ xương bàn đạp (stapedectomy) hoặc tạo hình xương bàn đạp (stapedotomy) là phương pháp điều trị chính, giúp khôi phục khả năng dẫn truyền âm thanh. Các phẫu thuật khác (nội soi tai giữa, vá nhĩ, mở sào bào thượng nhĩ) có chỉ định khác.

Viêm mũi dị ứng là tình trạng viêm niêm mạc mũi do phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các chất gây dị ứng trong không khí (phấn hoa, bụi nhà, lông động vật...). Các loại viêm mũi khác có nguyên nhân khác nhau (vận mạch do rối loạn thần kinh tự chủ, teo do thoái hóa niêm mạc, do thuốc là tác dụng phụ của thuốc).

Viêm tai giữa cấp nếu không điều trị có thể lan rộng gây biến chứng nội sọ, nguy hiểm nhất là viêm màng não. Các biến chứng khác như viêm tai giữa mạn tính, thủng màng nhĩ, điếc dẫn truyền cũng có thể xảy ra nhưng viêm màng não là biến chứng đe dọa tính mạng cao nhất.

Dây thần kinh khứu giác (dây thần kinh sọ não số I) truyền tín hiệu từ các tế bào thụ cảm mùi trong niêm mạc mũi lên não, chịu trách nhiệm chính cho chức năng khứu giác. Các dây thần kinh khác có chức năng khác nhau (thị giác - II, mặt - VII, tiền đình ốc tai - VIII).

Vòng Waldeyer là vòng bạch huyết ở họng, có vai trò miễn dịch. Các thành phần chính bao gồm amidan khẩu cái, amidan vòm (VA), amidan đáy lưỡi, và amidan vòi (ống Eustachian). Hạch cổ là hạch bạch huyết nằm ở vùng cổ, không thuộc vòng Waldeyer mặc dù có liên quan đến hệ thống bạch huyết vùng đầu cổ.

Phẫu thuật nội soi mũi xoang chức năng (FESS) tập trung vào việc khôi phục chức năng sinh lý của mũi xoang bằng cách mở rộng các lỗ thông xoang tự nhiên bị tắc nghẽn do viêm, polyp, hoặc các bất thường khác. Mục tiêu là cải thiện dẫn lưu dịch và thông khí xoang, giúp xoang tự phục hồi. Không phải loại bỏ hoàn toàn niêm mạc xoang hay tái tạo xương xoang.

Khàn tiếng mạn tính (kéo dài trên 3 tuần) có thể do nhiều nguyên nhân như hút thuốc lá, lạm dụng giọng nói, trào ngược dạ dày thực quản (acid dạ dày trào ngược lên thanh quản gây viêm), polyp dây thanh, u thanh quản... Viêm xoang cấp thường gây nghẹt mũi, chảy mũi, đau mặt, ít gây khàn tiếng trực tiếp (trừ khi viêm lan xuống họng thanh quản). Viêm xoang mạn tính có thể gây khàn tiếng do kích thích họng, nhưng viêm xoang cấp ít liên quan hơn.

Chảy máu mũi sau thường nặng hơn chảy máu mũi trước và khó cầm máu hơn do vị trí chảy máu ở sâu phía sau mũi. Biện pháp cầm máu ban đầu tại bệnh viện thường là nhét bấc mũi sau (bấc Bellocq) hoặc sử dụng bóng cầm máu mũi sau để ép trực tiếp vào vị trí chảy máu. Chườm đá, nhét bấc mũi trước, uống thuốc cầm máu ít hiệu quả trong chảy máu mũi sau nặng.

Thuốc co mạch nhỏ mũi giúp giảm nghẹt mũi nhanh chóng nhưng sử dụng kéo dài (quá 5-7 ngày) có thể gây viêm mũi do thuốc (rhinitis medicamentosa) hay còn gọi là 'nghẹt mũi hồi ứng' (rebound congestion). Khi ngừng thuốc, tình trạng nghẹt mũi trở nên tồi tệ hơn do hiện tượng giãn mạch máu bù trừ, dẫn đến vòng luẩn quẩn phụ thuộc vào thuốc.

Hệ thống tiền đình chịu trách nhiệm về thăng bằng và định hướng không gian, bao gồm ống bán khuyên, tiền đình (utricle và saccule chứa cơ quan otolith). Ốc tai là cấu trúc chính của hệ thống thính giác, không thuộc hệ thống tiền đình.

Chảy máu mũi trước (vùng Kiesselbach) thường do vỡ các mạch máu nhỏ ở vùng này. Nguyên nhân phổ biến nhất là khô niêm mạc mũi, đặc biệt trong thời tiết khô hanh hoặc khi sử dụng máy sưởi/điều hòa, làm niêm mạc mũi dễ bị tổn thương và chảy máu khi va chạm nhẹ (xì mũi, ngoáy mũi). Các nguyên nhân khác (tăng huyết áp, chấn thương, rối loạn đông máu) ít phổ biến hơn trong chảy máu mũi trước thông thường.

Chảy máu mũi không phải là triệu chứng điển hình của viêm thanh quản cấp. Các triệu chứng thường gặp bao gồm khàn tiếng, ho khan, đau họng do viêm và phù nề dây thanh âm.

Polyp mũi hiếm gặp ở trẻ sơ sinh. Dị vật mũi, viêm VA (sùi vòm họng) và khô niêm mạc mũi là những nguyên nhân thường gặp gây ngạt mũi ở trẻ sơ sinh.

Nội soi thanh quản ống mềm cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp và chi tiết dây thanh âm, hạ thanh môn, thượng thanh môn và các cấu trúc khác của thanh quản, giúp chẩn đoán các bệnh lý như viêm thanh quản, polyp dây thanh, ung thư thanh quản.

Phẫu thuật Uvulopalatopharyngoplasty (UPPP) là phẫu thuật cắt bỏ amidan, VA, và một phần màn hầu, khẩu cái mềm để mở rộng đường thở, điều trị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.

Kháng sinh không có tác dụng trong điều trị viêm mũi dị ứng vì đây là bệnh lý dị ứng, không phải nhiễm trùng. Các loại thuốc khác như kháng histamine, corticosteroid xịt mũi và thuốc co mạch nhỏ mũi được sử dụng để kiểm soát triệu chứng của viêm mũi dị ứng.

Đo thính lực đơn âm là xét nghiệm thính lực chủ quan vì cần sự hợp tác và phản hồi của người bệnh để xác định ngưỡng nghe. Các xét nghiệm còn lại (đo nhĩ lượng, ABR, OAE) là xét nghiệm thính lực khách quan, không cần sự hợp tác của người bệnh.

Xét nghiệm Weber và Rinne là các nghiệm pháp đơn giản sử dụng âm thoa để đánh giá sơ bộ các loại suy giảm thính lực (dẫn truyền và thần kinh).

Xương bàn đạp là một trong các xương con nằm trong tai giữa, không thuộc tai ngoài. Vành tai, ống tai ngoài và màng nhĩ là các thành phần của tai ngoài.

Viêm màng não là biến chứng nặng nề nhất của viêm tai giữa cấp, do nhiễm trùng lan từ tai giữa vào màng não. Viêm xương chũm và thủng màng nhĩ cũng là biến chứng nhưng ít nguy hiểm hơn so với viêm màng não.

Bệnh Meniere là bệnh lý của tai trong, đặc trưng bởi các cơn chóng mặt, ù tai, giảm thính lực và cảm giác đầy trong tai. Bệnh liên quan đến sự rối loạn về thể tích và áp suất nội dịch trong tai trong.

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) thường do sỏi tai (canalithiasis), tức là các tinh thể calcium carbonate bị lạc vào ống bán khuyên của tai trong, gây kích thích khi thay đổi tư thế đầu.

Viêm xoang cấp không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ù tai. Viêm tai giữa, bệnh Meniere và u dây thần kinh thính giác đều có thể gây ù tai do ảnh hưởng đến hệ thống thính giác.

Viêm tai giữa không phải là biến chứng điển hình của viêm họng liên cầu khuẩn nhóm A. Thấp tim và viêm cầu thận cấp là các biến chứng muộn do phản ứng miễn dịch sau nhiễm liên cầu khuẩn. Áp xe quanh amidan là biến chứng tại chỗ của viêm họng.

Sinh thiết tủy xương không phải là thủ thuật thường quy trong khám tai mũi họng. Soi tai, nội soi mũi xoang và nội soi thanh quản gián tiếp là các thủ thuật thăm khám thường quy để đánh giá các bệnh lý tai mũi họng.

Sưng tấy, nóng đỏ và đau vùng xương chũm (vùng sau tai) là dấu hiệu điển hình của viêm tai xương chũm cấp, một biến chứng của viêm tai giữa cấp. Các dấu hiệu khác có thể gặp là đau tai, chảy mủ tai, sốt.

Viêm họng cấp do virus thường gây khàn tiếng tạm thời và sẽ tự khỏi trong vài ngày đến một tuần. Hút thuốc lá, trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và sử dụng giọng nói quá mức là các nguyên nhân có thể gây khàn tiếng mạn tính.

Viêm mũi dị ứng là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các chất gây dị ứng trong không khí như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật,... gây ra các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi.

Thuốc co mạch nhỏ mũi chỉ nên được sử dụng trong thời gian ngắn, tối đa 3-5 ngày. Sử dụng kéo dài có thể gây ra hiện tượng “nghẹt mũi hồi ứng” (rebound congestion), làm tình trạng nghẹt mũi trở nên tồi tệ hơn khi ngừng thuốc.

Test lẩy da là phương pháp chẩn đoán dị ứng phổ biến, giúp xác định các chất gây dị ứng bằng cách quan sát phản ứng da sau khi tiếp xúc với các dị nguyên. Nó đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán viêm mũi dị ứng.

Chuỗi xương con (xương búa, xương đe, xương bàn đạp) trong tai giữa có chức năng khuếch đại âm thanh từ màng nhĩ và truyền vào tai trong, giúp tăng cường độ âm thanh đến ốc tai.

Xoang sàng sau nằm ở vị trí sâu trong mũi, gần đáy sọ. Viêm xoang sàng sau thường gây đau nhức vùng đỉnh đầu hoặc sau gáy, đôi khi lan lên vùng chẩm.

Truyền máu chỉ được sử dụng trong trường hợp chảy máu cam nặng gây mất máu nhiều. Đối với chảy máu cam trước thông thường, các biện pháp như ấn cánh mũi, chườm lạnh và nút bấc mũi trước thường đủ để cầm máu.

Tế bào lông là các tế bào thụ cảm cơ học nằm trong cơ quan Corti của ốc tai, có vai trò chuyển đổi rung động âm thanh thành tín hiệu thần kinh gửi đến não.

Vòi Eustache có chức năng chính là cân bằng áp suất không khí giữa tai giữa và môi trường bên ngoài, giúp màng nhĩ rung động hiệu quả.

Hội chứng Ramsay Hunt là do virus Varicella zoster (virus gây bệnh thủy đậu và zona) gây ra, ảnh hưởng đến dây thần kinh số VII (dây thần kinh mặt). Bệnh gây liệt mặt ngoại biên, đau tai, nổi mụn nước ở vành tai và ống tai ngoài.

Viêm amidan do virus không đáp ứng với kháng sinh vì kháng sinh chỉ có tác dụng đối với vi khuẩn. Điều trị viêm amidan virus chủ yếu là điều trị triệu chứng và hỗ trợ.

Ung thư biểu mô tế bào vảy là loại ung thư phổ biến nhất ở vùng đầu và cổ, bao gồm ung thư thanh quản, ung thư họng, ung thư miệng và ung thư mũi xoang.

Xoang hàm và các xoang cạnh mũi khác có nhiều chức năng, bao gồm làm ấm và ẩm không khí hít vào, cộng hưởng âm thanh, giảm trọng lượng hộp sọ và có thể có vai trò trong hệ thống miễn dịch.

U nhú thanh quản là bệnh lý do virus HPV gây ra, thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Bệnh có thể gây khàn tiếng và khó thở.

Phẫu thuật cắt polyp mũi (nội soi hoặc phẫu thuật mở xoang) là phương pháp điều trị chính để loại bỏ polyp và cải thiện triệu chứng nghẹt mũi, mất ngửi. Corticosteroid có thể giúp giảm kích thước polyp nhưng không phải là điều trị triệt để.