Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kinh tế phát triển – Đề 2

Nền kinh tế hai khu vực (dual economy) đặc trưng cho nhiều nước đang phát triển, với sự tồn tại đồng thời của khu vực nông nghiệp truyền thống, lạc hậu, năng suất thấp và khu vực công nghiệp/dịch vụ hiện đại, năng suất cao. Sự phân hóa này thường đi kèm với sự chênh lệch lớn về thu nhập và điều kiện sống giữa hai khu vực.

Thể chế kinh tế tốt (bao gồm luật pháp, chính sách, bộ máy nhà nước) tạo ra một sân chơi bình đẳng, giảm thiểu rủi ro và chi phí giao dịch, bảo vệ quyền sở hữu, khuyến khích cạnh tranh và đổi mới, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Tăng trưởng kinh tế là sự gia tăng về sản lượng hàng hóa và dịch vụ (thường đo bằng GDP), trong khi phát triển kinh tế là một khái niệm rộng hơn, bao gồm cả tăng trưởng kinh tế và những thay đổi về cơ cấu kinh tế, xã hội, và thể chế, hướng tới cải thiện chất lượng cuộc sống.

Lý thuyết phụ thuộc (Dependency Theory) cho rằng các nước đang phát triển bị 'phụ thuộc' vào các nước phát triển giàu có thông qua các cơ chế thương mại, đầu tư, và chính trị bất bình đẳng. Sự phụ thuộc này, xuất phát từ lịch sử thuộc địa và tiếp tục duy trì trong hệ thống kinh tế thế giới hiện tại, là nguyên nhân chính kìm hãm sự phát triển của các nước đang phát triển.

Khi dân số già hóa, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động giảm xuống, trong khi tỷ lệ người già (thường đã nghỉ hưu và tiêu dùng nhiều hơn tiết kiệm) tăng lên. Điều này thường dẫn đến xu hướng giảm tỷ lệ tiết kiệm quốc gia, có thể ảnh hưởng đến đầu tư và tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.

Mô hình Solow cho rằng trong dài hạn, tiến bộ công nghệ là động lực chính của tăng trưởng kinh tế bền vững. Tích lũy vốn chỉ tạo ra tăng trưởng tạm thời và nền kinh tế sẽ tiến tới trạng thái dừng (steady state) nếu không có tiến bộ công nghệ.

Bẫy thu nhập trung bình là tình huống mà một quốc gia đạt được mức thu nhập trung bình nhưng sau đó gặp khó khăn trong việc duy trì tăng trưởng và chuyển đổi sang nhóm nước có thu nhập cao, do mất lợi thế cạnh tranh về chi phí lao động thấp và chưa đủ năng lực cạnh tranh trong các ngành công nghệ cao.

Vốn con người (Human Capital) là tổng hợp các kiến thức, kỹ năng, sức khỏe, kinh nghiệm và các phẩm chất khác của người lao động, giúp nâng cao năng suất và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế. Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất của phát triển kinh tế.

Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) hướng tới sự phát triển toàn diện và bền vững, bao gồm các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. Tăng trưởng kinh tế là quan trọng, nhưng SDGs nhấn mạnh tăng trưởng phải bền vững và bao trùm, không phải 'bằng mọi giá', đặc biệt là không gây tổn hại môi trường và gia tăng bất bình đẳng.

Lý thuyết lợi thế so sánh cho rằng các quốc gia nên chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu các hàng hóa và dịch vụ mà họ có chi phí cơ hội sản xuất thấp hơn so với các quốc gia khác, và nhập khẩu những hàng hóa và dịch vụ mà họ có chi phí cơ hội sản xuất cao hơn.

Phá giá tiền tệ làm hàng xuất khẩu rẻ hơn và hàng nhập khẩu đắt hơn. Tuy nhiên, để cán cân thương mại cải thiện, tổng độ co giãn của cầu xuất khẩu và cầu nhập khẩu phải lớn hơn 1 (điều kiện Marshall-Lerner). Nếu không, cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn (hiệu ứng J-curve).

Quá trình phát triển kinh tế thường đi kèm với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp (khu vực sơ cấp) sang công nghiệp (khu vực thứ cấp), và sau đó đến dịch vụ (khu vực thứ ba) khi nền kinh tế đạt trình độ phát triển cao hơn.

Tăng trưởng bao trùm (Inclusive Growth) là mô hình tăng trưởng kinh tế mà lợi ích của tăng trưởng được chia sẻ rộng rãi cho mọi thành phần dân cư, đặc biệt là người nghèo và nhóm yếu thế, đồng thời giảm bất bình đẳng và tạo cơ hội tiếp cận nguồn lực và dịch vụ cho tất cả mọi người.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các nước đang phát triển có thể tận dụng lợi thế (như tiếp cận thị trường, công nghệ, vốn) và giảm thiểu rủi ro bằng cách tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế một cách chủ động, đồng thời đầu tư vào các yếu tố nền tảng như giáo dục, công nghệ, và cải thiện thể chế để nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng thích ứng.

Công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu (ISI) là chiến lược phát triển kinh tế tập trung vào việc xây dựng và bảo hộ các ngành công nghiệp trong nước để sản xuất hàng hóa thay thế hàng nhập khẩu, thường thông qua các biện pháp bảo hộ thương mại như thuế quan và hạn ngạch.

Tự do hóa thương mại là quá trình giảm thiểu hoặc loại bỏ các rào cản thương mại như thuế quan, hạn ngạch, và các quy định hạn chế thương mại khác, nhằm thúc đẩy thương mại quốc tế và hội nhập kinh tế.

Đầu tư FDI vào các ngành công nghiệp chế tạo, đặc biệt là công nghệ cao, thường mang lại nhiều tác động lan tỏa công nghệ hơn cho nước chủ nhà thông qua chuyển giao công nghệ, kỹ năng quản lý, và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước. Đầu tư vào khai thác tài nguyên hoặc bất động sản có thể ít tác động lan tỏa công nghệ hơn.

Ngoại ứng tiêu cực là chi phí hoặc tác động tiêu cực mà hoạt động kinh tế gây ra cho bên thứ ba không liên quan trực tiếp đến hoạt động đó. Ô nhiễm môi trường là một ví dụ điển hình, khi hoạt động sản xuất của doanh nghiệp gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường của cộng đồng xung quanh mà không phải trả chi phí cho những tác động này.

Chỉ số Gini là một thước đo phổ biến về bất bình đẳng thu nhập. Chỉ số này có giá trị từ 0 (hoàn toàn bình đẳng) đến 1 (hoàn toàn bất bình đẳng), phản ánh mức độ phân tán của thu nhập trong một xã hội.

Viện trợ phát triển chính thức (ODA) là nguồn vốn được cung cấp bởi các chính phủ và tổ chức quốc tế cho các nước đang phát triển với mục tiêu chính là thúc đẩy phát triển kinh tế và phúc lợi xã hội, giảm nghèo đói, và đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững.

Lý thuyết vòng luẩn quẩn của nghèo đói nhấn mạnh rằng nghèo đói là một trạng thái tự duy trì do các yếu tố như thiếu vốn, thiếu kỹ năng, năng suất thấp, dẫn đến thu nhập thấp, và ngược lại, thu nhập thấp lại hạn chế khả năng tích lũy vốn và nâng cao kỹ năng, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó thoát ra.

Trong giai đoạn đầu của phát triển kinh tế, ngành nông nghiệp thường đóng vai trò quan trọng nhất vì nó cung cấp lương thực, thực phẩm, nguyên liệu cho công nghiệp, và tạo việc làm cho phần lớn dân số. Khi kinh tế phát triển, vai trò của công nghiệp và dịch vụ sẽ tăng lên.

HDI được tính toán dựa trên ba chỉ số chính: tuổi thọ trung bình (sức khỏe), số năm đi học trung bình và số năm đi học kỳ vọng (giáo dục), và tổng thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người (thu nhập).

Giáo dục và đào tạo nâng cao kiến thức, kỹ năng và năng lực của người lao động, do đó được xem là đầu tư vào vốn nhân lực - yếu tố quan trọng quyết định năng suất và khả năng phát triển kinh tế.

Vốn xã hội đề cập đến mạng lưới quan hệ xã hội, chuẩn mực xã hội, và sự tin tưởng lẫn nhau trong xã hội. Vốn xã hội cao tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác, giảm chi phí giao dịch, khuyến khích đầu tư và đổi mới, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (tăng lãi suất) làm giảm lượng tiền cung ứng, tăng chi phí vay vốn, từ đó làm giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, chính sách này cũng có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế và gia tăng thất nghiệp trong ngắn hạn.

Chỉ số đa dạng hóa xuất khẩu đo lường mức độ nền kinh tế một quốc gia phụ thuộc vào một số ít mặt hàng hoặc thị trường xuất khẩu. Đa dạng hóa xuất khẩu được coi là quan trọng để giảm thiểu rủi ro từ biến động giá cả hàng hóa thế giới và cú sốc bên ngoài, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững hơn.

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo cho người nghèo và nhóm yếu thế giúp họ nâng cao kỹ năng, tăng cơ hội việc làm và thu nhập, từ đó giảm bất bình đẳng thu nhập. Các chính sách khác như tăng thuế thu nhập lũy tiến, tăng cường an sinh xã hội cũng có thể góp phần giảm bất bình đẳng.

Phát triển bền vững dựa trên ba trụ cột chính: kinh tế, xã hội và môi trường, nhằm đảm bảo sự phát triển hài hòa và lâu dài trên cả ba khía cạnh này. Tăng cường sức mạnh quân sự không phải là một trụ cột của phát triển bền vững.

Năng suất lao động chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi công nghệ, vốn nhân lực và vốn vật chất. Lao động dư thừa trong nông nghiệp là một vấn đề phát triển kinh tế, nhưng không trực tiếp quyết định năng suất lao động trong các khu vực khác của nền kinh tế.