Chất chuẩn gốc (chất gốc) là chất có độ tinh khiết cao, bền vững, không hút ẩm, không dễ bay hơi và có công thức hóa học xác định. Chúng được sử dụng để chuẩn hóa các dung dịch chuẩn khác và đảm bảo độ chính xác của phép phân tích.

Sai số hệ thống (sai số định hệ) là loại sai số có tính chất nhất quán và luôn theo một hướng xác định (lớn hơn hoặc nhỏ hơn giá trị thực). Sai số này không thể giảm thiểu bằng cách lặp lại phép đo, mà cần phải xác định nguồn gốc và hiệu chỉnh phương pháp hoặc thiết bị.

Độ hấp thụ mol (ε) là một hằng số đặc trưng cho khả năng hấp thụ ánh sáng của một chất ở một bước sóng cụ thể. Nó là hệ số tỷ lệ trong định luật Beer-Lambert (A = εbc), thể hiện mức độ hấp thụ ánh sáng của một chất khi nồng độ và độ dài đường đi ánh sáng đều bằng đơn vị. Chất có độ hấp thụ mol lớn sẽ hấp thụ ánh sáng mạnh hơn.

Vitamin C (axit ascorbic) có tính khử. Do đó, chuẩn độ oxy hóa-khử, đặc biệt là chuẩn độ iod (sử dụng dung dịch iod làm chất chuẩn độ), là phương pháp phù hợp để xác định hàm lượng vitamin C. Vitamin C sẽ bị oxy hóa bởi iod, và điểm kết thúc chuẩn độ được xác định bằng sự xuất hiện màu xanh của iod khi iod dư.

Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử UV-Vis dựa trên nguyên tắc đo lượng ánh sáng UV-Vis bị hấp thụ bởi dung dịch chất phân tích khi chiếu qua nó. Lượng ánh sáng hấp thụ tỷ lệ với nồng độ chất phân tích, theo định luật Beer-Lambert.

Đường chuẩn lý tưởng trong phân tích định lượng, đặc biệt là phương pháp đường chuẩn, là đường thẳng. Đường thẳng thể hiện mối quan hệ tuyến tính giữa tín hiệu đo (ví dụ: độ hấp thụ quang, cường độ dòng điện) và nồng độ chất phân tích trong một khoảng nồng độ nhất định. Phương trình đường thẳng (y = ax + b) cho phép dễ dàng tính toán nồng độ chất phân tích trong mẫu dựa trên tín hiệu đo được.

Phương pháp quang phổ huỳnh quang là phương pháp phân tích không phá hủy mẫu vì quá trình đo đạc không gây ra sự biến đổi hóa học đáng kể hoặc tiêu thụ mẫu. Các phương pháp khác như khối lượng, chuẩn độ thường yêu cầu xử lý mẫu (kết tủa, hòa tan, phản ứng) và phân tích hoạt hóa neutron gây ra sự biến đổi hạt nhân trong mẫu, đều là phương pháp phá hủy hoặc có thể phá hủy mẫu.

Sử dụng pha tĩnh có kích thước hạt nhỏ hơn giúp tăng hiệu suất cột sắc ký, do đó cải thiện độ phân giải. Hạt pha tĩnh nhỏ hơn làm giảm sự khuếch tán chất tan, tăng diện tích bề mặt và giảm chiều cao đĩa lý thuyết (HETP), dẫn đến cột có nhiều đĩa lý thuyết hơn trên cùng một chiều dài, tăng khả năng phân tách các chất.

Độ thu hồi (recovery) là tỷ lệ phần trăm của chất phân tích được thu hồi sau quá trình phân tích so với lượng chất phân tích ban đầu đã biết. Nó là một chỉ số quan trọng đánh giá độ chính xác của phương pháp phân tích, đặc biệt là khi có các bước xử lý mẫu phức tạp có thể gây mất mát chất phân tích.

Phương pháp thêm chuẩn (standard addition) được sử dụng chủ yếu để khắc phục ảnh hưởng nền mẫu (matrix effect). Ảnh hưởng nền mẫu xảy ra khi các thành phần khác trong mẫu (ngoài chất phân tích) gây ảnh hưởng đến tín hiệu đo, làm sai lệch kết quả phân tích. Bằng cách thêm lượng chuẩn đã biết vào mẫu, chất chuẩn và chất phân tích trong mẫu chịu ảnh hưởng nền mẫu tương tự nhau, giúp loại bỏ hoặc giảm thiểu sai số do nền mẫu gây ra.

Chuẩn độ Karl Fischer là phương pháp đặc hiệu và chính xác để xác định hàm lượng nước trong nhiều loại mẫu khác nhau, bao gồm cả mẫu rắn, lỏng và khí. Phương pháp này dựa trên phản ứng hóa học giữa iod, sulfur dioxide, pyridine và nước. Lượng iod tiêu thụ trong phản ứng tỷ lệ trực tiếp với lượng nước trong mẫu.

Điểm tương đương trong chuẩn độ axit-bazơ là điểm mà tại đó lượng chất chuẩn (titrant) thêm vào vừa đủ để phản ứng hoàn toàn với chất phân tích (analyte). Về mặt định lượng, số mol axit phản ứng hoàn toàn với số mol bazơ.

Điện cực bạc clorua (Ag/AgCl) là điện cực so sánh phổ biến nhất trong phép đo pH và các phép đo điện hóa khác do tính ổn định, dễ chế tạo và ít bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ. Điện cực calomen cũng được sử dụng nhưng ít phổ biến hơn vì chứa thủy ngân độc hại.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) và quang phổ khối phổ plasma cảm ứng (ICP-MS) là các phương pháp có độ nhạy rất cao, phù hợp để phân tích vết các kim loại nặng ở nồng độ rất thấp trong mẫu nước hoặc các nền mẫu khác. Các phương pháp khác như chuẩn độ hoặc khối lượng thường không đủ nhạy cho phân tích vết.

Để bảo quản dung dịch chuẩn độ và duy trì nồng độ chính xác, cần bảo quản trong bình chứa kín để tránh bay hơi hoặc hấp thụ hơi ẩm từ không khí. Tránh ánh sáng trực tiếp và nhiệt độ cao vì có thể gây ra phản ứng phân hủy hoặc thay đổi nồng độ. Đồng thời, cần tránh nhiễm bẩn từ môi trường bên ngoài.

Phương pháp khối lượng (hay phương pháp trọng lượng) là phương pháp phân tích định lượng dựa trên việc cân khối lượng chất cần xác định hoặc một hợp chất có thành phần xác định liên quan đến chất đó sau khi đã chuyển chất đó về dạng kết tủa hoặc dạng dễ bay hơi.

Hệ số dung lượng (k), còn gọi là hệ số lưu giữ, đặc trưng cho khả năng tương tác và lưu giữ của chất phân tích trên pha tĩnh so với pha động. Giá trị k càng lớn, chất phân tích càng bị giữ lại mạnh hơn trên pha tĩnh và thời gian lưu càng dài.

Quang phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR) là một kỹ thuật mạnh mẽ để xác định cấu trúc phân tử của hợp chất hữu cơ. NMR cung cấp thông tin chi tiết về khung carbon, liên kết, nhóm chức và môi trường xung quanh các nguyên tử trong phân tử. GC-MS cũng cung cấp thông tin cấu trúc, nhưng NMR thường được ưu tiên khi cần xác định cấu trúc phân tử phức tạp và đầy đủ.

Detector ECD (Electron Capture Detector) đặc biệt nhạy với các hợp chất halogen hóa và các hợp chất có ái lực electron cao, do đó rất phù hợp để phân tích các chất ô nhiễm môi trường vô cơ như thuốc trừ sâu halogen hóa, PCB (polychlorinated biphenyls),... trong khi FID tốt cho hữu cơ, TCD là detector phổ quát kém nhạy hơn, MS là detector khối phổ dùng cho nhiều loại chất nhưng phức tạp và đắt tiền hơn.

HPLC không chỉ giới hạn ở detector UV-Vis. Mặc dù UV-Vis là detector phổ biến, HPLC còn sử dụng nhiều loại detector khác tùy thuộc vào tính chất của chất phân tích, ví dụ như detector huỳnh quang, detector chỉ số khúc xạ (RI), detector khối phổ (MS), detector điện hóa, v.v.

Ampe kế (amperometry) là phương pháp điện hóa đo dòng điện sinh ra do quá trình oxy hóa hoặc khử chất phân tích tại điện cực làm việc, trong khi điện thế của điện cực này được giữ không đổi. Dòng điện đo được tỷ lệ với nồng độ chất phân tích.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là kỹ thuật phân tích được sử dụng rộng rãi để xác định nồng độ của các nguyên tố kim loại và á kim trong nhiều loại mẫu khác nhau. Kỹ thuật này dựa trên việc đo sự hấp thụ bức xạ của nguyên tử tự do ở trạng thái hơi.

Detector FID (Flame Ionization Detector) là loại detector phổ biến trong sắc ký khí, đặc biệt nhạy và phù hợp với việc phát hiện hầu hết các hợp chất hữu cơ. Nó hoạt động dựa trên việc ion hóa các hợp chất hữu cơ khi đốt cháy trong ngọn lửa hydro, tạo ra dòng ion tỷ lệ với lượng chất phân tích.

Độ lệch chuẩn (standard deviation) là một thước đo thống kê về độ phân tán hoặc độ biến động của một tập dữ liệu. Nó cho biết mức độ mà các giá trị riêng lẻ trong tập dữ liệu phân tán xung quanh giá trị trung bình (mean). Độ lệch chuẩn càng nhỏ, dữ liệu càng tập trung gần giá trị trung bình, và ngược lại.

Trong ICP-MS (Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry), plasma argon được tạo ra ở nhiệt độ rất cao (khoảng 6000-10000 K). Mẫu được đưa vào plasma này sẽ bị làm bay hơi, nguyên tử hóa và ion hóa. Các ion tạo thành sau đó được đưa vào khối phổ kế để phân tích theo tỷ lệ khối lượng trên điện tích (m/z). Do đó, vai trò chính của plasma argon là ion hóa các nguyên tử chất phân tích để có thể phân tích bằng khối phổ kế.

Độ chọn lọc (selectivity) của một phương pháp phân tích là khả năng của phương pháp đó chỉ xác định và định lượng chất phân tích mục tiêu mà không bị ảnh hưởng hoặc can thiệp bởi các chất khác có mặt trong mẫu nền. Phương pháp có độ chọn lọc cao sẽ cho kết quả chính xác hơn khi phân tích mẫu phức tạp.

Phương pháp phân tích công cụ sử dụng các thiết bị và máy móc để đo lường các tính chất vật lý hoặc hóa học của chất phân tích. Phương pháp chuẩn độ axit-bazơ là phương pháp phân tích cổ điển, chủ yếu dựa vào phản ứng hóa học và quan sát sự thay đổi màu sắc của chất chỉ thị bằng mắt thường, ít sử dụng thiết bị phức tạp so với các phương pháp quang phổ, sắc ký, điện hóa.

Giá trị Rf (Retention factor) trong sắc ký bản mỏng (TLC) là tỷ lệ giữa khoảng cách mà chất phân tích di chuyển trên bản mỏng và khoảng cách mà dung môi (pha động) di chuyển từ điểm gốc. Rf là một giá trị đặc trưng cho mỗi chất trong điều kiện TLC cụ thể (pha tĩnh, pha động). Giá trị Rf luôn nằm trong khoảng từ 0 đến 1.

Chuẩn độ complexon, đặc biệt sử dụng EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid), là phương pháp rất hiệu quả để định lượng nhiều ion kim loại khác nhau. EDTA tạo phức bền với nhiều ion kim loại theo tỷ lệ 1:1, cho phép xác định nồng độ của chúng một cách chính xác.

Trong phương pháp chuẩn độ ngược, người ta thêm một lượng dư chất chuẩn thứ nhất (phản ứng được với chất phân tích) để đảm bảo rằng chất phân tích phản ứng hoàn toàn. Sau đó, lượng chất chuẩn thứ nhất dư được chuẩn độ lại bằng chất chuẩn thứ hai. Phương pháp này thường được sử dụng khi phản ứng giữa chất chuẩn và chất phân tích diễn ra chậm, hoặc điểm kết thúc chuẩn độ không rõ ràng, hoặc chất phân tích không phản ứng trực tiếp với chất chuẩn thông thường.

Chất chuẩn gốc phải có độ tinh khiết cao, ổn định, không hút ẩm, có công thức phân tử xác định và khối lượng mol lớn để giảm thiểu sai số khi cân.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là kỹ thuật phân tích quang phổ nhạy, thường được sử dụng để xác định hàm lượng các nguyên tố kim loại, đặc biệt là kim loại vết, trong nhiều loại mẫu khác nhau, bao gồm cả mẫu môi trường.

Phân tích thể tích (chuẩn độ) dựa trên việc đo thể tích dung dịch chất chuẩn đã phản ứng với chất phân tích. Phân tích trọng lượng dựa trên việc đo khối lượng, không phải thể tích.

Phương pháp thêm chuẩn là kỹ thuật định lượng trong đó lượng chất chuẩn đã biết được thêm trực tiếp vào mẫu chưa biết, nhằm giảm thiểu ảnh hưởng của nền mẫu (matrix effect) lên kết quả phân tích.

Độ thu hồi đánh giá hiệu quả của quy trình phân tích, đặc biệt là các bước chuẩn bị mẫu và chiết tách, bằng cách so sánh lượng chất phân tích đo được với lượng chất đã biết thêm vào mẫu ban đầu.

Định luật Lambert-Beer phát biểu rằng độ hấp thụ ánh sáng của một dung dịch tỷ lệ thuận với nồng độ của chất hấp thụ ánh sáng và chiều dài đường đi của ánh sáng qua dung dịch.

Phương pháp phân tích điện hóa dựa trên việc nghiên cứu và đo các thông số điện như điện thế, dòng điện hoặc điện dẫn của dung dịch điện ly để cung cấp thông tin về thành phần và nồng độ của chất phân tích.

Hóa phân tích là ngành khoa học xác định thành phần hóa học và hàm lượng của các chất trong mẫu vật liệu.

Sai số hệ thống là loại sai số có tính định hướng, luôn lớn hơn hoặc nhỏ hơn giá trị thực tế, và thường do các yếu tố xác định gây ra như lỗi dụng cụ, lỗi phương pháp hoặc lỗi cá nhân.

Phân hủy bằng axit là phương pháp phổ biến để hòa tan mẫu rắn, đặc biệt là mẫu vô cơ, bằng cách sử dụng axit mạnh (như HNO3, HCl, HF) ở nhiệt độ cao để phá vỡ cấu trúc mẫu và hòa tan các thành phần của nó.

Lỗi ngẫu nhiên là loại lỗi không xác định, biến thiên ngẫu nhiên và có thể giảm thiểu bằng cách thực hiện nhiều phép đo và tính trung bình.

Sắc ký khí (GC) là kỹ thuật sắc ký mà pha động là chất khí và thường được sử dụng để phân tách và phân tích các hợp chất dễ bay hơi hoặc có thể bay hơi sau khi hóa hơi.

Trong phép đo huỳnh quang, detector thường được đặt vuông góc với nguồn sáng kích thích để giảm thiểu ánh sáng kích thích trực tiếp đi vào detector, từ đó tăng tỷ lệ tín hiệu huỳnh quang so với nhiễu và nâng cao độ nhạy.

Detector ion hóa ngọn lửa (FID) là loại detector phổ biến và nhạy trong GC, đặc biệt hiệu quả cho việc phát hiện hầu hết các hợp chất hữu cơ dựa trên sự ion hóa của chúng trong ngọn lửa hydro.

Giới hạn phát hiện (LOD) là nồng độ hoặc lượng chất phân tích thấp nhất mà phương pháp phân tích có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy, nhưng không nhất thiết phải định lượng chính xác.

Đường chuẩn là đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa tín hiệu phân tích (ví dụ: độ hấp thụ, cường độ dòng điện) và nồng độ của chất chuẩn, được dùng để xác định nồng độ chất phân tích trong mẫu dựa trên tín hiệu đo được.

Việc tráng dụng cụ bằng dung dịch chuẩn hoặc dung dịch cần chuẩn độ giúp loại bỏ nước hoặc dung dịch khác còn sót lại trong dụng cụ, tránh làm thay đổi nồng độ dung dịch khi sử dụng, đảm bảo độ chính xác của phép chuẩn độ.

Quy trình phân tích hóa học luôn bắt đầu bằng bước lấy mẫu và bảo quản mẫu đúng cách để đảm bảo mẫu đại diện và không bị biến đổi thành phần trước khi phân tích.

Trong HPLC, pha tĩnh thường là chất rắn dạng hạt nhỏ, có kích thước micromet, được nhồi chặt trong cột để tăng diện tích bề mặt và hiệu quả phân tách.

Quang phổ hồng ngoại (IR) và Cộng hưởng từ hạt nhân (NMR) là các kỹ thuật quang phổ mạnh mẽ, cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc phân tử của hợp chất hữu cơ, bao gồm các nhóm chức năng, liên kết và khung carbon.

Phương pháp quang phổ sử dụng tương tác giữa ánh sáng và vật chất để phân tích định tính và định lượng, dựa trên sự hấp thụ hoặc phát xạ ánh sáng.

Phân tích trọng lượng dựa trên việc đo khối lượng của một kết tủa có thành phần hóa học xác định, được tạo thành từ chất cần phân tích.

Eriochrome Black T là một chất chỉ thị complexometric phổ biến, tạo phức màu đỏ rượu vang với nhiều ion kim loại trong một khoảng pH nhất định, và chuyển sang màu xanh dương khi phức bị phá vỡ bởi EDTA.

Điện cực calomen là một loại điện cực so sánh thường được sử dụng trong phép đo pH và các ứng dụng điện hóa khác do tính ổn định và dễ chế tạo.

EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid) là một chất tạo phức mạnh, có khả năng tạo phức bền với nhiều ion kim loại, được sử dụng rộng rãi trong chuẩn độ complexometric để xác định nồng độ ion kim loại.

Điểm tương đương trong chuẩn độ là điểm lý thuyết mà tại đó phản ứng hóa học giữa chất chuẩn và chất phân tích hoàn toàn vừa đủ về mặt tỉ lượng.

Phân tích định lượng tập trung vào việc xác định lượng chất phân tích có trong mẫu, thường được biểu thị bằng nồng độ hoặc hàm lượng.

Độ chọn lọc là khả năng của phương pháp phân tích để đo chính xác chất phân tích mục tiêu mà không bị ảnh hưởng bởi các chất khác có mặt trong mẫu (chất gây nhiễu).

Hệ số dung lượng (k) là một thông số quan trọng trong sắc ký, biểu thị tỷ lệ lượng chất phân tích nằm trong pha tĩnh so với lượng chất phân tích nằm trong pha động. Giá trị k càng lớn, chất phân tích càng bị giữ mạnh hơn bởi pha tĩnh.

Tính đại diện của mẫu là yếu tố quan trọng nhất trong quá trình lấy mẫu. Mẫu phân tích phải có thành phần và tính chất tương tự như toàn bộ lô hàng hoặc đối tượng mà nó đại diện để kết quả phân tích có giá trị.