Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Vi sinh đại cương – Đề 5

Thực bào là phương thức vận chuyển các hạt lớn hoặc tế bào vào bên trong tế bào bằng cách hình thành túi màng bao quanh chúng, thường thấy ở tế bào nhân thực và một số tế bào miễn dịch. Vi khuẩn không thực hiện thực bào; chúng vận chuyển chất dinh dưỡng chủ yếu qua khuếch tán thụ động, khuếch tán tăng cường và vận chuyển chủ động.

Nội bào tử là dạng bào tử đặc biệt của một số vi khuẩn Gram dương, có cấu trúc phức tạp và lớp vỏ dày, giúp chúng có khả năng kháng chịu cực cao với các yếu tố bất lợi. Các loại bào tử khác không có khả năng kháng chịu mạnh mẽ như nội bào tử.

Gen mã hóa rRNA tiểu đơn vị 16S (16S rRNA gene) là gen bảo tồn cao, có mặt ở tất cả các loài vi khuẩn và archaea, nhưng có trình tự khác nhau giữa các loài. Giải trình tự gen 16S rRNA và so sánh trình tự này với cơ sở dữ liệu giúp định danh và phân loại vi khuẩn một cách chính xác, dựa trên quan hệ phát sinh loài.

Màng sinh học là cộng đồng vi khuẩn sống bám dính trên bề mặt và được bao bọc bởi chất nền ngoại bào (extracellular matrix) do chúng tiết ra. Màng sinh học giúp vi khuẩn tăng cường khả năng kháng chịu với kháng sinh và các yếu tố bất lợi từ môi trường, cũng như hệ thống miễn dịch của vật chủ, gây khó khăn trong điều trị các bệnh nhiễm trùng liên quan đến biofilm.

Vi sinh vật chí (microbiota) là thuật ngữ khoa học chỉ tập hợp toàn bộ các quần thể vi sinh vật (vi khuẩn, archaea, nấm, virus,...) cùng sinh sống trong một môi trường cụ thể, ví dụ như vi sinh vật chí ruột người, vi sinh vật chí đất, vi sinh vật chí nước biển.

Ribosome của vi khuẩn (70S) và tế bào nhân thực (80S) khác nhau về kích thước và thành phần rRNA (ribosomal RNA) và protein. Sự khác biệt này cho phép các thuốc kháng sinh ức chế ribosome 70S của vi khuẩn mà không ảnh hưởng đáng kể đến ribosome 80S của tế bào người, tăng tính chọn lọc của thuốc.

PCR là kỹ thuật sinh học phân tử cho phép nhân bản nhanh chóng và chọn lọc một đoạn DNA cụ thể trong ống nghiệm. Trong vi sinh vật học, PCR được dùng để phát hiện, định danh vi sinh vật, nghiên cứu gen, chẩn đoán bệnh nhiễm trùng, và nhiều ứng dụng khác.

Trong hô hấp hiếu khí, oxygen (O2) là chất nhận electron cuối cùng trong chuỗi vận chuyển electron. Electron được truyền qua chuỗi vận chuyển electron tạo ra gradient proton, sau đó được sử dụng để tổng hợp ATP. Oxygen nhận electron và proton, tạo thành nước (H2O).

Môi trường chọn lọc chứa các chất ức chế sự phát triển của một số nhóm vi sinh vật không mong muốn, đồng thời cung cấp các chất dinh dưỡng phù hợp cho nhóm vi sinh vật mục tiêu phát triển. Điều này giúp phân lập và nghiên cứu các vi sinh vật cụ thể từ hỗn hợp phức tạp.

Tiếp hợp là cơ chế trao đổi vật chất di truyền ở vi khuẩn, trong đó DNA được truyền trực tiếp từ tế bào cho sang tế bào nhận thông qua cầu tiếp hợp, một cấu trúc protein hình thành từ pilus. Biến nạp là thu nhận DNA tự do từ môi trường. Tải nạp là truyền DNA qua virus bacteriophage. Đột biến là thay đổi trong trình tự DNA của chính tế bào.

Cồn ethanol (thường ở nồng độ 70%) là chất khử trùng phổ biến, có cơ chế tác động là phá hủy protein và màng lipid của tế bào vi sinh vật, gây biến tính và mất chức năng tế bào. Đường sucrose, muối natri clorua và acid amin leucine không có tác dụng khử trùng mạnh mẽ như cồn ethanol.

Penicillin là kháng sinh nhóm beta-lactam, có cơ chế tác động là ức chế enzyme transpeptidase, enzyme cần thiết cho quá trình liên kết ngang các chuỗi peptidoglycan trong thành tế bào vi khuẩn. Ức chế tổng hợp peptidoglycan làm suy yếu thành tế bào, dẫn đến tế bào vi khuẩn bị ly giải.

Vaccine chứa kháng nguyên (thành phần của vi khuẩn hoặc virus) đã bị làm yếu hoặc bất hoạt. Khi tiêm vaccine, hệ miễn dịch nhận diện kháng nguyên và tạo ra kháng thể và tế bào nhớ miễn dịch. Khi cơ thể tiếp xúc với vi khuẩn thật sự sau đó, hệ miễn dịch đã sẵn sàng phản ứng nhanh chóng và hiệu quả, ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh tật.

Enzyme catalase xúc tác phản ứng phân hủy hydrogen peroxide (H2O2) thành nước (H2O) và oxy (O2). Hydrogen peroxide là một chất oxy hóa mạnh, được tạo ra trong quá trình hô hấp hiếu khí và có thể gây hại cho tế bào. Catalase giúp trung hòa H2O2, bảo vệ tế bào khỏi độc tính của nó.

Pha tiềm ẩn là giai đoạn đầu của đường cong sinh trưởng, khi vi khuẩn mới được cấy vào môi trường. Trong pha này, vi khuẩn chưa sinh sản mạnh mẽ mà đang thích nghi với môi trường mới, tổng hợp enzyme và các chất cần thiết cho sự sinh trưởng tiếp theo.

Kính hiển vi điện tử sử dụng chùm electron để tạo ảnh, có độ phân giải cao hơn nhiều so với kính hiển vi quang học sử dụng ánh sáng. Kính hiển vi điện tử có thể quan sát được các cấu trúc siêu hiển vi bên trong tế bào, như ribosome, protein, acid nucleic, ở mức độ phân tử.

Virus nhỏ hơn nhiều so với vi khuẩn, là tác nhân ký sinh bắt buộc, không thể tự sinh sản mà phải sử dụng bộ máy tế bào của vật chủ. Cấu trúc virus đơn giản, chỉ gồm acid nucleic (DNA hoặc RNA) được bao bọc bởi lớp vỏ protein (capsid). Cả ba đáp án đều đúng.

Nhuộm Gram phân biệt vi khuẩn thành Gram dương (tím) và Gram âm (hồng) dựa trên độ dày lớp peptidoglycan trong thành tế bào. Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày giữ màu tím của crystal violet, trong khi Gram âm có lớp peptidoglycan mỏng bị rửa trôi màu tím và bắt màu hồng của safranin.

Bioremediation sử dụng vi sinh vật để làm sạch môi trường ô nhiễm. Các vi sinh vật này có khả năng phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ (như dầu mỏ, thuốc trừ sâu, hóa chất công nghiệp) thành các chất vô hại hoặc ít độc hại hơn. Khả năng này là cơ sở chính cho ứng dụng bioremediation.

Sản xuất thuốc kháng sinh là ứng dụng quan trọng của vi sinh vật trong công nghiệp dược phẩm, không phải công nghiệp thực phẩm. Vi sinh vật đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất các thực phẩm lên men như yogurt, phô mai, bia, rượu vang, nước mắm, nem chua, tạo ra hương vị và bảo quản thực phẩm.

Quorum sensing là hệ thống giao tiếp giữa vi khuẩn, cho phép chúng cảm nhận mật độ quần thể thông qua các phân tử tín hiệu tự sinh (autoinducers). Khi mật độ quần thể đạt ngưỡng nhất định, nồng độ tín hiệu đủ cao để kích hoạt các biểu hiện gen phối hợp, điều chỉnh các hoạt động nhóm như phát quang sinh học, hình thành màng sinh học, sản xuất độc tố.

Enzyme RuBisCO là enzyme chủ chốt trong chu trình Calvin, xúc tác phản ứng cố định CO2 từ khí quyển vào phân tử ribulose-1,5-bisphosphate (RuBP), khởi đầu quá trình tổng hợp carbohydrate ở vi khuẩn quang hợp và thực vật.

Điều kiện tiệt trùng điển hình trong autoclave là 121°C (hoặc 134°C), áp suất 1.5 atmospheres (tương đương 15 psi hoặc 103 kPa), trong thời gian 15-20 phút. Nhiệt độ và áp suất cao của hơi nước nóng giúp phá hủy protein và acid nucleic của vi sinh vật, tiêu diệt hiệu quả cả bào tử vi khuẩn.

Acid teichoic là thành phần đặc trưng của thành tế bào vi khuẩn Gram dương, gắn với lớp peptidoglycan dày. Vi khuẩn Gram âm có lớp peptidoglycan mỏng và màng ngoài chứa LPS và protein porin, nhưng không có acid teichoic.

Hệ thống phân loại 3 giới chia sinh giới thành Bacteria, Archaea và Eukarya. Archaea bao gồm các sinh vật nhân sơ sống trong môi trường cực đoan (nhiệt độ cao, độ mặn cao, pH thấp...), có nhiều khác biệt về thành phần màng tế bào, ribosome và các con đường trao đổi chất so với Bacteria.

RNA polymerase là enzyme xúc tác quá trình phiên mã, tổng hợp phân tử RNA từ khuôn DNA. DNA polymerase tham gia nhân đôi DNA. Reverse transcriptase phiên mã ngược RNA thành DNA. Telomerase kéo dài telomere ở đầu nhiễm sắc thể.

Retrovirus là loại RNA virus đặc biệt, có enzyme phiên mã ngược (reverse transcriptase) để chuyển đổi RNA của virus thành DNA, sau đó DNA này được tích hợp vào DNA của tế bào chủ và phiên mã tạo ra RNA virus mới. Ví dụ điển hình là virus HIV.

Nấm men là sinh vật nhân thực, có cấu trúc tế bào phức tạp chứa nhân và các bào quan có màng bao bọc. Vi khuẩn, Archaea và vi khuẩn lam đều là sinh vật nhân sơ, tế bào không có nhân và các bào quan có màng.

Đột biến thay thế base là loại đột biến điểm, trong đó một nucleotide trong trình tự DNA bị thay thế bằng một nucleotide khác. Đột biến thêm và mất cặp base là đột biến dịch khung. Đột biến đảo đoạn là sự đảo ngược một đoạn trình tự DNA.

Sinh vật hóa dưỡng vô cơ (chemolithotroph) là nhóm vi sinh vật tự dưỡng, chúng thu năng lượng từ các phản ứng oxy hóa khử các hợp chất vô cơ (như H2S, NH3, Fe2+) và sử dụng CO2 làm nguồn carbon để tổng hợp chất hữu cơ.