Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Độc chất học – Đề 14

Gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm giải độc các chất độc trong cơ thể. Gan thực hiện nhiều quá trình chuyển hóa để biến đổi các chất độc thành dạng ít độc hơn và dễ dàng bài tiết hơn. Thận cũng đóng vai trò trong việc bài tiết chất độc, nhưng gan là trung tâm giải độc chính.

LD50 (Lethal Dose, 50%) là liều lượng của một chất độc được ước tính gây chết cho 50% quần thể động vật thử nghiệm trong một thời gian quan sát nhất định. LD50 là một thước đo phổ biến về độc tính cấp tính.

Cửa sổ trị liệu (therapeutic window) hoặc chỉ số trị liệu là khoảng liều lượng giữa liều lượng tối thiểu gây ra tác dụng trị liệu mong muốn và liều lượng tối thiểu gây ra tác dụng độc hại. Một cửa sổ trị liệu rộng hơn cho thấy thuốc an toàn hơn vì có một khoảng cách lớn hơn giữa liều hiệu quả và liều độc.

Sự khác biệt chính giữa độc tính cấp tính và mãn tính nằm ở thời gian và tần suất phơi nhiễm. Độc tính cấp tính đề cập đến tác dụng độc hại xảy ra sau một lần hoặc nhiều lần phơi nhiễm ngắn hạn. Độc tính mãn tính đề cập đến tác dụng độc hại xảy ra sau phơi nhiễm kéo dài, lặp đi lặp lại trong một thời gian dài.

Sinh chuyển hóa (biotransformation), còn gọi là chuyển hóa thuốc hoặc chuyển hóa xenobiotic, là quá trình biến đổi hóa học của các chất độc (xenobiotics) trong cơ thể. Quá trình này thường được thực hiện bởi các enzyme trong gan và các cơ quan khác, nhằm làm cho chất độc ít độc hơn và dễ bài tiết hơn.

Độc chất học môi trường tập trung vào việc đánh giá và giảm thiểu tác động của các chất độc hại có trong môi trường lên hệ sinh thái và sức khỏe con người. Mục tiêu chính là bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng khỏi các nguy cơ độc chất. Các lựa chọn khác liên quan đến dược lý học và vi sinh vật học, nhưng không phải là trọng tâm chính của độc chất học môi trường.

Amiăng (asbestos) là một nhóm khoáng chất dạng sợi được biết đến là chất gây ung thư. Phơi nhiễm amiăng có thể gây ra ung thư phổi, ung thư trung biểu mô (mesothelioma) và các bệnh ung thư khác. Các lựa chọn khác không được coi là chất gây ung thư chính (Ethanol có liên quan đến một số loại ung thư, nhưng không được phân loại chính xác là carcinogen mạnh như amiăng; Cafein và Vitamin C không phải là chất gây ung thư).

Bệnh phổi đen (pneumoconiosis của thợ mỏ than) là một bệnh phổi nghề nghiệp do hít phải bụi than trong thời gian dài. Bụi than tích tụ trong phổi và gây viêm nhiễm và xơ hóa, dẫn đến suy giảm chức năng hô hấp.

LOAEL (Lowest Observed Adverse Effect Level) là liều lượng thấp nhất của một chất mà tại đó các tác dụng độc hại có thể quan sát được, có ý nghĩa thống kê hoặc sinh học, khác biệt so với nhóm đối chứng. Nó được sử dụng trong đánh giá rủi ro để xác định mức độ an toàn của các chất hóa học.

Các yếu tố ảnh hưởng đến độc tính của một chất bao gồm liều lượng, đường phơi nhiễm, các đặc điểm của đối tượng (như độ tuổi, giới tính, di truyền, sức khỏe tổng thể) và bản chất của chất độc. Màu sắc của chất độc thường không phải là yếu tố quyết định đến độc tính của nó.

Hiệu ứng hiệp đồng (synergistic effect) xảy ra khi tác dụng kết hợp của hai hoặc nhiều chất độc lớn hơn tổng tác dụng riêng lẻ của từng chất khi chúng tác động riêng lẻ. Ví dụ, 2 + 2 > 4 trong trường hợp hiệp đồng.

Hệ thống enzyme cytochrome P450 (CYP450) là một nhóm enzyme chính trong gan chịu trách nhiệm cho giai đoạn I của quá trình sinh chuyển hóa (giải độc) của nhiều chất độc, thuốc và hóa chất nội sinh. Các enzyme CYP450 thực hiện các phản ứng như oxy hóa, khử, và thủy phân để biến đổi chất độc thành các chất ít độc hơn và dễ bài tiết hơn.

Bệnh 'itai-itai' (tiếng Nhật có nghĩa là 'đau đau') là một bệnh do ngộ độc cadmium gây ra. Tên bệnh được đặt theo tiếng kêu đau đớn của bệnh nhân. Cadmium gây ra loãng xương và suy thận, dẫn đến đau đớn dữ dội.

Benzene là một ví dụ về chất độc gây đột biến gen (mutagen). Benzene là một hydrocacbon thơm có trong xăng dầu và khói thuốc lá. Nó được biết đến là chất gây ung thư máu (leukemia) và cũng có thể gây ra đột biến gen. Nước, Vitamin D và Đường không phải là chất gây đột biến gen.

Tải lượng cơ thể (body burden) là lượng chất độc (ví dụ như kim loại nặng, hóa chất hữu cơ) tích lũy trong cơ thể tại một thời điểm nhất định. Nó phản ánh sự tích tụ của các chất độc trong các mô và cơ quan theo thời gian, và có thể được sử dụng để đánh giá mức độ phơi nhiễm và nguy cơ sức khỏe.

Thalidomide là một ví dụ nổi tiếng về chất độc gây quái thai (teratogen). Thuốc này đã được sử dụng vào những năm 1950 và 1960 để điều trị ốm nghén, nhưng sau đó được phát hiện gây ra dị tật bẩm sinh nghiêm trọng ở trẻ em khi người mẹ sử dụng trong thai kỳ. Vitamin C, Acid folic và Glucose không phải là chất gây quái thai.

Botulinum toxin là một chất độc thần kinh cực mạnh được sản xuất bởi vi khuẩn Clostridium botulinum. Nó gây liệt cơ bằng cách ngăn chặn giải phóng acetylcholine tại các điểm nối thần kinh cơ. Các lựa chọn khác có thể có tác động lên hệ thần kinh nhưng không phải là chất độc thần kinh theo định nghĩa chính xác nhất (Ethanol là chất ức chế thần kinh trung ương, Arsenic là chất độc toàn thân, Paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt).

Bước 'nhận dạng mối nguy' (hazard identification) là bước đầu tiên trong đánh giá rủi ro độc chất. Nó bao gồm việc xác định chất độc cần đánh giá và các tác dụng độc hại tiềm ẩn mà chất độc đó có thể gây ra. Các bước tiếp theo sẽ bao gồm đánh giá liều lượng-phản ứng, đánh giá phơi nhiễm và đặc trưng hóa rủi ro.

Paracetamol (Acetaminophen) là một ví dụ về chất độc gan (hepatotoxin) khi dùng quá liều. Quá liều paracetamol có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí suy gan cấp tính. Các lựa chọn khác không phải là chất độc gan (Oxy, Glucose, Nước là các chất cần thiết cho cơ thể, mặc dù quá nhiều nước có thể gây ra ngộ độc nước trong trường hợp hiếm gặp, nhưng không phải là hepatotoxin chính).

Bệnh Minamata là một hội chứng thần kinh do ngộ độc methyl thủy ngân nghiêm trọng. Nó được phát hiện lần đầu tiên ở thành phố Minamata, Nhật Bản, do ăn cá và động vật có vỏ bị ô nhiễm thủy ngân từ nước thải công nghiệp.

N-acetylcysteine (NAC) là một ví dụ về thuốc giải độc đặc hiệu (antidote) được sử dụng để điều trị ngộ độc paracetamol (acetaminophen). NAC hoạt động bằng cách phục hồi glutathione trong gan, giúp trung hòa chất chuyển hóa độc hại của paracetamol. Than hoạt tính, gây nôn, và rửa dạ dày là các biện pháp xử lý ngộ độc chung, không phải là thuốc giải độc đặc hiệu.

Carbon monoxide (CO) gây độc chủ yếu bằng cách gắn kết với hemoglobin trong máu mạnh hơn nhiều so với oxy. Điều này tạo thành carboxyhemoglobin, làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu và gây thiếu oxy tế bào (hypoxia). Thiếu oxy tế bào là cơ chế chính gây ra các triệu chứng ngộ độc CO.

Sinh khả dụng (bioavailability) của một chất độc đề cập đến tỷ lệ và tốc độ chất độc được hấp thụ vào tuần hoàn chung và có sẵn để tác động sinh học. Sinh khả dụng ảnh hưởng đến mức độ phơi nhiễm thực tế của các cơ quan và mô đích với chất độc, và do đó ảnh hưởng đến độc tính của chất đó.

Bệnh bụi phổi silic (silicosis) là một bệnh phổi nghề nghiệp gây ra bởi việc hít phải bụi silica tinh thể. Silica gây ra xơ hóa phổi, dẫn đến khó thở và các vấn đề hô hấp khác. Đây là một bệnh phổ biến ở những người làm việc trong ngành khai thác mỏ, xây dựng và sản xuất gốm sứ.

Độc chất học là ngành khoa học nghiên cứu về các chất độc hại hoặc các chất có hại và tác động của chúng lên sinh vật sống. Các lựa chọn khác liên quan đến vi sinh vật học, dược lý học và sinh học tế bào, nhưng không phải là định nghĩa chính xác của độc chất học.

Chì là một kim loại nặng độc hại, có thể gây tổn thương thần kinh (đặc biệt ở trẻ em), tổn thương thận, và nhiều tác dụng độc hại khác. Tiếp xúc với chì là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng trên toàn thế giới.

Các con đường phơi nhiễm chính của chất độc bao gồm hô hấp, tiêu hóa và da. Thị giác (qua mắt) không được coi là con đường phơi nhiễm chính theo định nghĩa thông thường của độc chất học, mặc dù mắt có thể bị tổn thương bởi hóa chất, nhưng đó thường được coi là một dạng phơi nhiễm qua niêm mạc hoặc tiếp xúc trực tiếp.

Các phương pháp điều trị ngộ độc cấp tính thường bao gồm gây nôn (nếu được chỉ định và thực hiện sớm sau khi uống phải chất độc), rửa dạ dày (để loại bỏ chất độc khỏi dạ dày), và sử dụng than hoạt tính (để hấp phụ chất độc trong đường tiêu hóa và ngăn chặn hấp thụ). Liệu pháp tâm lý không phải là một phương pháp điều trị trực tiếp cho ngộ độc cấp tính, mặc dù hỗ trợ tâm lý có thể quan trọng trong quá trình phục hồi, đặc biệt trong các trường hợp tự tử bằng thuốc.

NOAEL (No Observed Adverse Effect Level) là liều lượng cao nhất của một chất mà tại đó không có tác dụng độc hại nào được quan sát thấy trong các nghiên cứu thử nghiệm. Nó là một điểm tham chiếu quan trọng trong đánh giá rủi ro để xác định mức độ an toàn của các chất hóa học.

Mangan là một kim loại nặng mà phơi nhiễm nghề nghiệp kéo dài có thể gây ra một hội chứng thần kinh tương tự như bệnh Parkinson, được gọi là Parkinsonism do mangan hoặc 'bệnh rung lắc'. Hội chứng này ảnh hưởng đến hệ thống vận động và gây ra các triệu chứng như run, cứng đờ, chậm vận động.