Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lịch sử các học thuyết kinh tế – Đề 10

Điểm khác biệt chính giữa kinh tế học chính thống (mainstream economics), thường là kinh tế học tân cổ điển và Keynesian, và kinh tế học dị giáo (heterodox economics) nằm ở phương pháp luận và các giả định nền tảng. Kinh tế học dị giáo bao gồm nhiều trường phái khác nhau như Marx-xít, Áo, Thể chế, Hậu Keynesian, Feminist, Ecological, v.v., thường có cách tiếp cận và giả định khác biệt so với kinh tế học chính thống.

Lý thuyết kỳ vọng hợp lý (Rational expectations) thách thức quan điểm của chủ nghĩa Keynes về tính hiệu quả của chính sách tiền tệ và tài khóa trong việc ổn định kinh tế. Lý thuyết này cho rằng người dân có kỳ vọng hợp lý về chính sách và sẽ điều chỉnh hành vi của mình, làm giảm hiệu quả của các chính sách can thiệp.

John Maynard Keynes bác bỏ quan điểm của kinh tế học cổ điển rằng thị trường có khả năng tự điều chỉnh để đạt được trạng thái toàn dụng lao động. Ông cho rằng trong thời kỳ suy thoái kinh tế, cần có sự can thiệp của chính phủ để kích cầu và ổn định nền kinh tế.

Lý thuyết 'Bàn tay vô hình' của Adam Smith mô tả cách thị trường tự do, thông qua hành vi theo đuổi lợi ích cá nhân của mỗi người, lại vô tình dẫn đến lợi ích chung cho toàn xã hội, mà không cần sự can thiệp trực tiếp của chính phủ.

Lý thuyết Malthus về dân số cho rằng dân số có xu hướng tăng theo cấp số nhân, trong khi nguồn cung cấp lương thực và tài nguyên tăng theo cấp số cộng. Điều này dẫn đến nguy cơ dân số vượt quá khả năng cung cấp tài nguyên, gây ra đói nghèo và chiến tranh.

Kinh tế học thể chế (Institutional economics) tập trung nghiên cứu vai trò của các thể chế xã hội, pháp luật, văn hóa và các quy tắc chính thức và không chính thức trong việc định hình hành vi kinh tế và kết quả kinh tế. Họ cho rằng thể chế là yếu tố quan trọng để hiểu cách thức nền kinh tế vận hành.

Chủ nghĩa trọng thương (Mercantilism) nhấn mạnh vai trò của tích lũy kim loại quý, đặc biệt là vàng và bạc, như là thước đo sự giàu có và sức mạnh của quốc gia. Các học thuyết khác có quan điểm khác về nguồn gốc của sự giàu có.

Esther Duflo, Abhijit Banerjee và Michael Kremer đoạt giải Nobel kinh tế cho phương pháp tiếp cận thử nghiệm để giảm nghèo toàn cầu. Họ sử dụng thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng (RCTs) trong thực địa để đánh giá hiệu quả của các chương trình phát triển và tìm ra các giải pháp hiệu quả để giảm nghèo.

Kinh tế học hành vi (Behavioral economics) khác biệt với kinh tế học truyền thống ở chỗ nó kết hợp các yếu tố tâm lý học và khoa học nhận thức vào phân tích kinh tế. Nó xem xét cách các yếu tố tâm lý như thiên kiến nhận thức, cảm xúc và giới hạn khả năng lý trí ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của con người.

Kinh tế học tân cổ điển (Neoclassical economics) sử dụng phân tích cận biên (marginal analysis) để nghiên cứu cách các cá nhân và doanh nghiệp đưa ra quyết định tối ưu hóa trong điều kiện ràng buộc, tập trung vào hiệu quả phân bổ nguồn lực.

Chủ nghĩa trọng tiền (Monetarism) cho rằng sự thay đổi trong cung tiền là động lực chính gây ra biến động kinh tế vĩ mô, đặc biệt là lạm phát. Họ tin rằng kiểm soát cung tiền là công cụ quan trọng để ổn định giá cả.

John Nash là nhà toán học và kinh tế học nổi tiếng với đóng góp đột phá trong lý thuyết trò chơi, đặc biệt là khái niệm cân bằng Nash. Công trình của ông đã có ảnh hưởng sâu sắc đến kinh tế học và nhiều lĩnh vực khác.

Học thuyết kinh tế về nhà nước phúc lợi (Welfare state economics) ủng hộ vai trò tích cực của chính phủ trong việc điều tiết nền kinh tế để đạt được các mục tiêu như công bằng xã hội, toàn dụng lao động, và cung cấp các dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục và an sinh xã hội.

Trường phái kinh tế Áo (Austrian School) nhấn mạnh vai trò của hành động của con người (human action) và sử dụng phương pháp luận chủ quan (praxeology) để phân tích kinh tế. Họ tập trung vào lựa chọn cá nhân, thị trường tự do và phản đối sự can thiệp của chính phủ.

Adam Smith là tác giả của 'Của cải của các quốc gia' (1776), tác phẩm nền tảng của kinh tế học cổ điển. Ông được coi là cha đẻ của kinh tế học hiện đại và trường phái cổ điển.

Chủ nghĩa Marx (Marxism) tập trung vào lý thuyết giá trị lao động thặng dư, cho rằng giá trị thặng dư do công nhân tạo ra bị nhà tư bản chiếm đoạt, dẫn đến sự bóc lột và mâu thuẫn giai cấp trong xã hội tư bản.

Kinh tế chính trị Marx-xít hiện đại tiếp tục phê phán chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa tự do mới, nhấn mạnh vai trò của sự bất bình đẳng gia tăng, khủng hoảng tài chính và các mâu thuẫn nội tại của hệ thống tư bản trong việc định hình kinh tế thế giới đương đại.

David Ricardo phát triển lý thuyết lợi thế so sánh, cho thấy rằng các quốc gia nên chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn, ngay cả khi họ không có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất tất cả hàng hóa.

Milton Friedman là nhà kinh tế học nổi tiếng, đại diện tiêu biểu của chủ nghĩa trọng tiền (Monetarism). Ông nhấn mạnh vai trò của tiền tệ trong việc kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế, và phản đối sự can thiệp quá mức của chính phủ.

Lý thuyết trò chơi (Game theory) là một công cụ toán học được sử dụng rộng rãi trong kinh tế học để phân tích các tình huống tương tác chiến lược, trong đó quyết định của một tác nhân kinh tế phụ thuộc vào kỳ vọng về quyết định của các tác nhân khác. Nó được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như độc quyền nhóm, đấu giá, và đàm phán.

Daniel Kahneman và Amos Tversky là những nhà kinh tế học tiên phong và có ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực kinh tế học hành vi. Họ nổi tiếng với lý thuyết triển vọng (prospect theory) và nghiên cứu về các thiên kiến nhận thức trong quyết định kinh tế.

Thomas Piketty là nhà kinh tế học nổi tiếng với công trình nghiên cứu sâu rộng về bất bình đẳng thu nhập và của cải trong lịch sử và hiện tại. Cuốn sách 'Tư bản trong thế kỷ XXI' của ông đã gây tiếng vang lớn và đặt ra câu hỏi về xu hướng gia tăng bất bình đẳng trong xã hội hiện đại.

Chủ nghĩa tự do mới (Neoliberalism) là một hệ tư tưởng kinh tế và chính trị ủng hộ tự do hóa thị trường, tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước, giảm bớt quy định của chính phủ và giảm vai trò của nhà nước trong nền kinh tế. Nó thường được liên kết với các chính sách kinh tế thị trường tự do.

Chủ nghĩa Keynes (Keynesian economics) nhấn mạnh vai trò của chính sách tài khóa (chi tiêu chính phủ và thuế) và chính sách tiền tệ (điều chỉnh lãi suất và cung tiền) trong việc quản lý tổng cầu và ổn định kinh tế vĩ mô, đặc biệt trong ngắn hạn.

Herman Daly và Nicholas Georgescu-Roegen là những nhà kinh tế học tiên phong trong lĩnh vực kinh tế học sinh thái (Ecological economics). Họ phê phán mô hình tăng trưởng kinh tế truyền thống và nhấn mạnh sự giới hạn của tài nguyên thiên nhiên và tác động môi trường của hoạt động kinh tế, đề xuất mô hình kinh tế bền vững hơn.

Chủ nghĩa trọng nông (Physiocracy) cho rằng nông nghiệp và đất đai là nguồn gốc duy nhất của sản xuất và của cải thuần túy. Họ cũng ủng hộ chính sách 'laissez-faire', đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, để kinh tế tự vận hành.

Joseph Schumpeter nổi tiếng với lý thuyết 'phá hủy sáng tạo' (creative destruction), mô tả quá trình đổi mới và cạnh tranh liên tục trong nền kinh tế thị trường, trong đó các công nghệ và sản phẩm mới thay thế những cái cũ, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn.

Kinh tế học nữ quyền (Feminist economics) phê phán các khuôn mẫu giới trong kinh tế học truyền thống và tiếp cận kinh tế học từ góc độ giới. Nó tập trung vào phân tích vai trò kinh tế của phụ nữ, bất bình đẳng giới trong thị trường lao động và gia đình, và đề xuất các chính sách kinh tế công bằng hơn cho cả nam và nữ.

Amartya Sen là nhà kinh tế học nổi tiếng với công trình nghiên cứu về kinh tế học phúc lợi và phát triển. Ông tập trung vào đo lường nghèo đói, bất bình đẳng và phúc lợi, và phát triển cách tiếp cận dựa trên năng lực (capability approach) để đánh giá chất lượng cuộc sống.

Douglass North là người đoạt giải Nobel kinh tế nhờ công trình nghiên cứu về kinh tế học thể chế lịch sử. Ông tập trung vào vai trò của thể chế trong sự phát triển kinh tế dài hạn và giải thích tại sao một số quốc gia trở nên giàu có trong khi các quốc gia khác thì không.