Đề thi, bài tập trắc nghiệm online WTO và các hiệp định thương mại song và đa phương – Đề 15

Sự khác biệt lớn về trình độ phát triển kinh tế giữa hai quốc gia có thể tạo ra những thách thức trong đàm phán và thực thi hiệp định thương mại song phương. Hiệp định thường thành công hơn khi có sự tương đồng nhất định về cơ cấu kinh tế, quan hệ chính trị tốt đẹp, và cam kết mạnh mẽ từ cả hai phía.

Nguyên tắc 'linh hoạt và đối xử đặc biệt' (S&DT) trong WTO và các hiệp định thương mại công nhận sự khác biệt về trình độ phát triển giữa các quốc gia. S&DT thường bao gồm việc dành cho các nước đang phát triển thời gian chuyển đổi dài hơn để thực hiện các cam kết, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để giúp họ hội nhập vào hệ thống thương mại quốc tế.

Vòng đàm phán Doha, được khởi động năm 2001, có tên gọi chính thức là 'Chương trình Phát triển Doha' (Doha Development Agenda), phản ánh sự tập trung vào nhu cầu và lợi ích của các nước đang phát triển.

Hạn ngạch nhập khẩu là một biện pháp hạn chế định lượng, trực tiếp giới hạn số lượng hoặc giá trị hàng hóa cụ thể mà một quốc gia cho phép nhập khẩu trong một khoảng thời gian nhất định. Nó khác với thuế quan, là biện pháp hạn chế thương mại thông qua giá cả.

WTO chính thức được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1995, kế thừa Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) 1947.

Biện pháp tự vệ là các biện pháp thương mại tạm thời mà một quốc gia thành viên WTO có thể áp dụng để hạn chế nhập khẩu một sản phẩm cụ thể nếu sự gia tăng nhập khẩu đó gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất tương tự trong nước.

Hiệp định đa phương là thỏa thuận thương mại giữa nhiều quốc gia (từ ba trở lên), trong khi hiệp định song phương chỉ giữa hai quốc gia.

Trong một khu vực mậu dịch tự do, các nước thành viên loại bỏ thuế quan và hạn ngạch đối với thương mại nội khối, nhưng vẫn duy trì chính sách thương mại riêng với các nước ngoài khối. Ngược lại, liên minh thuế quan không chỉ loại bỏ rào cản thương mại nội khối mà còn áp dụng một chính sách thương mại chung đối với các nước không phải thành viên, bao gồm cả thuế quan chung bên ngoài.

Cơ chế Rà soát chính sách thương mại (TPRM) của WTO là một công cụ quan trọng để tăng cường tính minh bạch trong chính sách thương mại của các quốc gia thành viên. Thông qua TPRM, WTO định kỳ rà soát và đánh giá chính sách thương mại của từng quốc gia, từ đó thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau và tuân thủ các quy định của WTO.

CPTPP là một hiệp định thương mại khu vực vì nó bao gồm nhiều quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nhưng không phải là đa phương theo nghĩa toàn cầu như WTO.

Thuế chống bán phá giá là một biện pháp thương mại được WTO cho phép, áp dụng khi hàng hóa nhập khẩu bị bán phá giá (xuất khẩu với giá thấp hơn giá trị thông thường ở thị trường nội địa của nhà xuất khẩu) và hành vi bán phá giá này gây ra thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất tương tự trong nước của nước nhập khẩu.

Sự gia tăng mạnh mẽ của các hiệp định thương mại song phương và khu vực (PTAs) được xem là một thách thức đối với hệ thống thương mại đa phương WTO. PTAs có thể làm xói mòn nguyên tắc không phân biệt đối xử của WTO và tạo ra một mạng lưới phức tạp các quy tắc thương mại khác nhau, gây khó khăn cho thương mại toàn cầu.

CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) được coi là một hiệp định thương mại 'thế hệ mới' vì phạm vi điều chỉnh rộng, không chỉ giới hạn ở cắt giảm thuế quan và mở cửa thị trường mà còn bao gồm các lĩnh vực mới như lao động, môi trường, thương mại điện tử, doanh nghiệp nhà nước, v.v., với các tiêu chuẩn và cam kết cao hơn so với các hiệp định truyền thống.

Hiệp định song phương thường liên quan đến ít quốc gia hơn, do đó quá trình đàm phán thường đơn giản hơn, nhanh chóng đạt được thỏa thuận và triển khai thực hiện so với các hiệp định đa phương phức tạp với nhiều bên liên quan.

Điều khoản loại trừ (carve-out) trong các hiệp định thương mại là một điều khoản cho phép các bên tham gia loại trừ một lĩnh vực, ngành hoặc sản phẩm cụ thể khỏi phạm vi tự do hóa hoặc các cam kết khác của hiệp định. Điều này thường được sử dụng cho các lĩnh vực nhạy cảm hoặc có tầm quan trọng đặc biệt đối với một quốc gia.

Hệ thống thương mại đa phương WTO dựa trên các nguyên tắc như không phân biệt đối xử (tối huệ quốc và đãi ngộ quốc gia), minh bạch, tự do hóa thương mại dần dần và có thể dự đoán được. 'Bảo hộ mậu dịch tuyệt đối' trái ngược với mục tiêu tự do hóa thương mại của WTO.

Trong Hiệp định về Nông nghiệp của WTO, 'Sách Xanh' (Green Box) phân loại các khoản trợ cấp nông nghiệp được coi là không hoặc ít gây bóp méo thương mại. Chúng thường liên quan đến các chương trình hỗ trợ chung của chính phủ như nghiên cứu, khuyến nông, kiểm dịch, an toàn thực phẩm, môi trường, và phát triển nông thôn.

Một nhược điểm của FTA khu vực là khả năng 'chuyển hướng thương mại' (trade diversion). Khi các nước trong khối FTA giảm thuế cho nhau, họ có thể nhập khẩu hàng hóa từ các nước thành viên FTA thay vì từ các nhà cung cấp hiệu quả hơn từ bên ngoài khối, chỉ vì lợi thế thuế quan, gây tổn hại cho các nước không phải thành viên và làm giảm hiệu quả kinh tế toàn cầu.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO nhằm mục đích giải quyết các bất đồng thương mại giữa các quốc gia thành viên thông qua các thủ tục pháp lý, tránh leo thang căng thẳng và bảo đảm hệ thống thương mại quốc tế vận hành trơn tru.

Tham gia vào các hiệp định thương mại đa phương thường hướng đến việc tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế và mở rộng thương mại, chứ không phải giảm thiểu sự phụ thuộc vào thương mại quốc tế. Các lợi ích tiềm năng khác bao gồm mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư, tăng cường cạnh tranh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Quy tắc xuất xứ được sử dụng để xác định quốc gia nơi hàng hóa được sản xuất hoặc chế biến đáng kể. Điều này quan trọng để xác định hàng hóa có đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan theo các hiệp định thương mại hoặc phải chịu các biện pháp thương mại khác.

Hàng rào phi thuế quan (NTBs) là các biện pháp chính sách, không phải thuế quan, mà chính phủ sử dụng để hạn chế nhập khẩu hoặc thúc đẩy xuất khẩu. Chúng bao gồm các quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm dịch động thực vật, quy tắc xuất xứ, giấy phép nhập khẩu, v.v.

TRIPS là viết tắt của 'Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights' (Các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ). Hiệp định này thiết lập các tiêu chuẩn tối thiểu về bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong các quốc gia thành viên WTO.

Nguyên tắc MFN, theo Điều I của GATT, yêu cầu các nước thành viên WTO không được phân biệt đối xử giữa các đối tác thương mại của mình. Nếu một quốc gia dành cho một quốc gia nào đó một ưu đãi đặc biệt (ví dụ, giảm thuế quan), họ phải làm như vậy cho tất cả các thành viên WTO khác.

GATS (General Agreement on Trade in Services) là một hiệp định của WTO nhằm mục đích tự do hóa thương mại dịch vụ trên phạm vi toàn cầu. Nó thiết lập các quy tắc và nguyên tắc để giảm bớt các hạn chế và mở cửa thị trường dịch vụ cho các nhà cung cấp nước ngoài.

Tranh chấp thương mại trong WTO phát sinh khi một quốc gia thành viên cho rằng một quốc gia thành viên khác đã áp dụng các biện pháp thương mại (ví dụ, thuế quan, hạn ngạch, trợ cấp) không phù hợp với các hiệp định và quy định của WTO. Khi đó, quốc gia bị ảnh hưởng có thể khởi kiện thông qua cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO.

Nguyên tắc đãi ngộ quốc gia (Điều III của GATT) yêu cầu các quốc gia thành viên WTO phải đối xử với hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ nhập khẩu không kém ưu đãi hơn so với hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ tương tự trong nước, sau khi hàng hóa nhập khẩu đã vượt qua biên giới và vào thị trường nội địa.

Trợ cấp xuất khẩu bị cấm theo WTO thường là các khoản hỗ trợ tài chính trực tiếp hoặc gián tiếp từ chính phủ, gắn liền với hoạt động xuất khẩu và tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng cho hàng hóa xuất khẩu. Việc chính phủ cung cấp vốn vay ưu đãi (dưới mức lãi suất thị trường) cho các doanh nghiệp xuất khẩu được coi là một hình thức trợ cấp xuất khẩu bị cấm.

Điều XXI của GATT cho phép các quốc gia thành viên WTO được miễn trừ thực hiện một số nghĩa vụ thương mại của WTO trong trường hợp cần thiết để bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia thiết yếu của mình. Tuy nhiên, việc viện dẫn ngoại lệ này cần phải được xem xét cẩn trọng và có giới hạn để tránh lạm dụng.

Mặc dù WTO có liên quan đến các vấn đề phát triển bền vững, mục tiêu chính của tổ chức này tập trung vào tự do hóa thương mại, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao mức sống thông qua thương mại. Bảo vệ môi trường toàn cầu không phải là mục tiêu *chính* trực tiếp, mặc dù có các điều khoản liên quan đến môi trường trong các hiệp định WTO.