Đề thi, bài tập trắc nghiệm online WTO và các hiệp định thương mại song và đa phương – Đề 8

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO được đánh giá cao vì tính khách quan, dựa trên luật lệ (các hiệp định WTO), các phán quyết có tính ràng buộc, và có cơ chế giám sát việc thực thi các phán quyết, tạo ra một hệ thống công bằng và đáng tin cậy hơn so với các phương pháp giải quyết tranh chấp thương mại khác thường mang tính chất chính trị hoặc thương lượng song phương.

Trong khu vực thương mại tự do, các quốc gia thành viên loại bỏ thuế quan và các rào cản thương mại khác đối với thương mại nội khối, nhưng vẫn duy trì chính sách thương mại riêng của mình đối với các nước không phải thành viên. Liên minh thuế quan tiến thêm một bước bằng cách áp dụng một chính sách thương mại chung đối với các nước không phải thành viên, bao gồm cả việc thiết lập thuế quan chung đối với hàng nhập khẩu từ bên ngoài.

Nguyên tắc 'Đối xử quốc gia' nhằm đảm bảo sự công bằng trong cạnh tranh, yêu cầu các quốc gia không phân biệt đối xử giữa hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ nhập khẩu và hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ trong nước tương tự sau khi hàng nhập khẩu đã vào thị trường nội địa.

Điều XVI của Hiệp định Marrakesh quy định về việc rút khỏi WTO. Một quốc gia thành viên có quyền tự do rút khỏi WTO bằng cách thông báo bằng văn bản cho Tổng Giám đốc WTO. Không cần sự đồng ý của các thành viên khác hay phải có lý do đặc biệt.

Các phán quyết của hội đồng giải quyết tranh chấp WTO và Cơ quan Phúc thẩm có tính ràng buộc pháp lý. Các quốc gia thành viên có nghĩa vụ tuân thủ các phán quyết này. Nếu một quốc gia không tuân thủ, có thể bị cho phép áp dụng các biện pháp trả đũa thương mại.

Mục tiêu của hiệp định thương mại song phương là tập trung vào việc cải thiện quan hệ thương mại giữa hai quốc gia cụ thể, thúc đẩy hợp tác kinh tế và giải quyết các vấn đề thương mại song phương. Việc thiết lập một hệ thống thương mại toàn cầu mới thay thế WTO không phải là mục tiêu của hiệp định song phương, mà là một nỗ lực vượt ra ngoài phạm vi song phương và đa phương hiện tại.

EVFTA là hiệp định thương mại được ký kết giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu, tức là giữa hai bên, do đó nó là một hiệp định thương mại song phương.

WTO dựa trên các nguyên tắc tự do hóa thương mại, không phân biệt đối xử (MFN và Đối xử quốc gia), minh bạch hóa, và thúc đẩy cạnh tranh công bằng. 'Bảo hộ thương mại tuyệt đối' trái ngược với mục tiêu tự do hóa thương mại của WTO.

Mục tiêu cốt lõi của WTO là thiết lập một hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, giảm thiểu các rào cản và tạo điều kiện cho thương mại tự do, công bằng và minh bạch giữa các quốc gia thành viên.

Chính sách bảo hộ thương mại, như thuế quan cao hoặc hạn ngạch, có thể bảo vệ ngành công nghiệp trong nước trong ngắn hạn nhưng thường dẫn đến giảm hiệu quả kinh tế do giảm cạnh tranh, tăng giá cho người tiêu dùng, và có nguy cơ bị các quốc gia khác trả đũa thương mại, gây tổn hại cho xuất khẩu.

FTAs giúp giảm hoặc loại bỏ thuế quan và các rào cản phi thuế quan, tạo điều kiện cho hàng hóa và dịch vụ lưu thông tự do hơn giữa các quốc gia thành viên, từ đó mở rộng thị trường, tăng cường cạnh tranh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Cơ quan Phúc thẩm của WTO là một cơ quan thường trực được thành lập để xem xét lại các báo cáo của các hội đồng giải quyết tranh chấp. Cơ quan này chỉ xem xét các vấn đề pháp lý và giải thích luật pháp trong các báo cáo của hội đồng, chứ không xem xét lại các факты. Các báo cáo của Cơ quan Phúc thẩm phải được Cơ quan Giải quyết Tranh chấp (DSB) chấp nhận trước khi trở thành phán quyết ràng buộc.

Hiệp định song phương thường cho phép hai quốc gia điều chỉnh các điều khoản thương mại phù hợp với lợi ích và nhu cầu cụ thể của mình một cách chi tiết hơn, đồng thời quy trình đàm phán thường nhanh hơn và dễ dàng đạt được thỏa thuận hơn so với đàm phán đa phương do số lượng bên liên quan ít hơn và lợi ích thường đồng đều hơn.

'Tổn hại nghiêm trọng' theo quy định của WTO đòi hỏi phải có bằng chứng về sự suy giảm đáng kể và rõ ràng của ngành sản xuất trong nước, được đo lường bằng các chỉ số kinh tế khách quan và có mối quan hệ nhân quả giữa tổn hại này và hàng nhập khẩu bán phá giá hoặc trợ cấp. Sự suy giảm nhỏ hoặc cạnh tranh thông thường không đủ điều kiện là 'tổn hại nghiêm trọng'.

Biện pháp tự vệ là các biện pháp khẩn cấp được WTO cho phép áp dụng tạm thời để hạn chế nhập khẩu khi nhập khẩu tăng đột biến gây ra hoặc đe dọa gây ra tổn hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước. Mục đích là tạo thời gian cho ngành công nghiệp trong nước điều chỉnh.

Hiệp định thương mại đa phương, như các hiệp định của WTO, hướng đến việc thiết lập các quy tắc thương mại toàn cầu, giảm thiểu rào cản thương mại trên phạm vi rộng lớn, tạo ra một môi trường thương mại ổn định, minh bạch và không phân biệt đối xử, có lợi cho tất cả các quốc gia tham gia.

Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (GATS) của WTO bao phủ một phạm vi rất rộng các lĩnh vực dịch vụ, bao gồm hầu hết các ngành dịch vụ trừ các dịch vụ được cung cấp trong việc thực thi quyền lực của chính phủ (ví dụ: dịch vụ công an, tư pháp).

Nguyên tắc MFN yêu cầu các quốc gia thành viên WTO phải đối xử với tất cả các thành viên khác một cách bình đẳng. Bất kỳ ưu đãi thương mại nào (ví dụ: giảm thuế quan) được trao cho một quốc gia thành viên phải được mở rộng ngay lập tức và vô điều kiện cho tất cả các thành viên khác.

Trong những năm gần đây, WTO đang đối mặt với thách thức lớn từ sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ thương mại, đặc biệt là căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn, làm suy yếu hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ và khả năng giải quyết tranh chấp của WTO.

Quy tắc xuất xứ là các tiêu chí được sử dụng để xác định nguồn gốc quốc gia của hàng hóa. Chúng rất quan trọng trong các hiệp định thương mại tự do và các cơ chế thương mại ưu đãi khác, vì chúng xác định hàng hóa nào đủ điều kiện để được hưởng các ưu đãi về thuế quan hoặc các ưu đãi khác theo hiệp định.

Nguyên tắc 'gói đơn nhất' trong các vòng đàm phán thương mại đa phương, đặc biệt là trong WTO, có nghĩa là các quốc gia thành viên phải chấp nhận toàn bộ kết quả đàm phán như một gói duy nhất. Họ không thể lựa chọn chỉ chấp nhận các phần mà họ thích và từ chối các phần khác. Điều này nhằm đảm bảo tính toàn diện và cân bằng của các thỏa thuận thương mại đa phương.

Điều XX của GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại) và các điều khoản tương tự trong các hiệp định WTO khác cho phép các quốc gia thành viên áp dụng các biện pháp đi ngược lại các nghĩa vụ WTO trong một số trường hợp ngoại lệ được xác định rõ, ví dụ như để bảo vệ sức khỏe con người, động vật, thực vật, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, hoặc bảo vệ an ninh quốc gia. Tuy nhiên, các biện pháp này phải đáp ứng các điều kiện nhất định để tránh lạm dụng.

Sự khác biệt cơ bản nhất nằm ở số lượng các bên tham gia. Hiệp định đa phương là thỏa thuận thương mại giữa ba quốc gia trở lên, còn hiệp định song phương chỉ giới hạn giữa hai quốc gia.

CPTPP là một hiệp định thương mại tự do khu vực, ban đầu là TPP, bao gồm 11 quốc gia thành viên khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Nó vượt ra ngoài phạm vi song phương và không phải là một hiệp định đa phương toàn cầu như các hiệp định của WTO.

Hiệp định thương mại ưu đãi là một thỏa thuận trong đó một quốc gia (thường là quốc gia phát triển) đơn phương cung cấp các ưu đãi thương mại (như giảm thuế quan) cho hàng hóa nhập khẩu từ một hoặc một nhóm các quốc gia khác (thường là các quốc gia đang phát triển hoặc kém phát triển) mà không yêu cầu các quốc gia này phải đáp lại bằng các ưu đãi tương đương. Ví dụ như GSP (Hệ thống Ưu đãi Thuế quan Phổ cập).

Cam kết mở cửa thị trường là trung tâm của các hiệp định thương mại, liên quan đến việc các quốc gia đồng ý giảm hoặc loại bỏ các rào cản thương mại (chủ yếu là thuế quan và hạn ngạch) để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hàng hóa và dịch vụ từ các quốc gia đối tác tiếp cận thị trường của mình.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO dựa trên hệ thống pháp lý, với các hội đồng và cơ quan phúc thẩm đưa ra phán quyết dựa trên các hiệp định WTO. Các quyết định này có tính ràng buộc và hướng đến việc giải quyết tranh chấp một cách khách quan và dựa trên luật lệ.

Rào cản phi thuế quan là các biện pháp chính sách thương mại không phải là thuế quan, có thể hạn chế thương mại. Chúng bao gồm một loạt các công cụ như hạn ngạch, giấy phép nhập khẩu, các tiêu chuẩn kỹ thuật và sức khỏe, quy định về môi trường, và các thủ tục hải quan phức tạp.

WTO tập trung vào tác động kinh tế và thương mại của trợ cấp, đặc biệt là liệu trợ cấp đó có gây ra 'tổn hại' cho ngành công nghiệp của các quốc gia thành viên khác hay không. Mục đích chính trị của việc trợ cấp thường không phải là yếu tố quyết định trong đánh giá của WTO, mà quan trọng hơn là tác động thực tế của nó đến thương mại.

Hiệp định TRIPS của WTO được thiết kế để thiết lập các tiêu chuẩn tối thiểu mà các quốc gia thành viên WTO phải tuân thủ trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm bằng sáng chế, nhãn hiệu, bản quyền, bí mật thương mại, v.v., nhằm giảm thiểu sự khác biệt trong cách bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trên toàn cầu và thúc đẩy thương mại quốc tế dựa trên quyền sở hữu trí tuệ.