Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Đau dây thần kinh tọa – Đề 11

Đau dây thần kinh tọa kèm theo yếu cơ, mất cảm giác ở chân hoặc mất kiểm soát đại tiểu tiện là dấu hiệu cảnh báo tình trạng chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng, cần được thăm khám và điều trị y tế khẩn cấp. Đau kéo dài không cải thiện cũng cần được đánh giá bởi bác sĩ.

Sự tiến triển tích cực trong điều trị đau dây thần kinh tọa được thể hiện bằng việc giảm tần suất và cường độ đau, cho thấy tình trạng viêm và chèn ép dây thần kinh đang giảm bớt. Các dấu hiệu khác như đau lan rộng hơn hoặc tê bì tăng lên là dấu hiệu xấu đi.

Nằm nghiêng, co gối giúp giảm áp lực lên cột sống thắt lưng và dây thần kinh tọa, từ đó giảm đau. Nằm sấp hoặc ngửa thẳng chân có thể làm tăng áp lực lên cột sống. Nằm kê cao đầu không trực tiếp giúp giảm đau dây thần kinh tọa.

NSAIDs như ibuprofen hoặc naproxen là lựa chọn đầu tay để giảm đau và viêm trong đau dây thần kinh tọa nhẹ đến trung bình. Opioid mạnh thường được dùng cho đau nặng hơn. Thuốc giãn cơ và chống trầm cảm ba vòng có thể được sử dụng trong một số trường hợp cụ thể, nhưng không phải là lựa chọn đầu tiên.

Thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống và hội chứng cơ hình lê là những nguyên nhân phổ biến gây đau dây thần kinh tọa. U tủy sống chèn ép dây thần kinh là nguyên nhân hiếm gặp hơn, nhưng có thể gây ra các triệu chứng tương tự.

Phẫu thuật nội soi cột sống, so với phẫu thuật mở, có ưu điểm là ít xâm lấn hơn, vết mổ nhỏ hơn, ít đau sau mổ, thời gian phục hồi nhanh hơn và thời gian nằm viện ngắn hơn. Hiệu quả điều trị của phẫu thuật nội soi có thể tương đương hoặc thậm chí tốt hơn trong một số trường hợp.

Các triệu chứng thường gặp của đau dây thần kinh tọa bao gồm đau dọc theo dây thần kinh tọa, yếu cơ ở chân, tê bì, và cảm giác kiến bò. Mất vị giác không liên quan đến đau dây thần kinh tọa, vì dây thần kinh tọa không chi phối chức năng vị giác.

Cắt cung sau đốt sống (Laminectomy) là phẫu thuật phổ biến để mở rộng ống sống, giảm áp lực lên dây thần kinh tọa trong trường hợp hẹp ống sống. Thay đĩa đệm và hợp nhất cột sống có thể được dùng cho các vấn đề đĩa đệm hoặc mất vững cột sống. Tiêm steroid là biện pháp không phẫu thuật.

Đi bộ và bơi lội là những bài tập nhẹ nhàng, ít gây áp lực lên cột sống, đồng thời giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện lưu thông máu, rất có lợi cho người bị đau dây thần kinh tọa. Nâng tạ nặng, chạy nước rút và nhảy cao có thể gây thêm áp lực và tổn thương.

Bài tập kéo giãn cơ hình lê giúp giảm căng cơ hình lê, một cơ có thể chèn ép dây thần kinh tọa khi bị căng. Các động tác mạnh như gập bụng liên tục, nâng tạ nặng, hoặc chạy bộ đường dài có thể làm tăng áp lực lên cột sống và dây thần kinh tọa.

Đau dây thần kinh tọa thường gây ra cơn đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, từ lưng dưới xuống mông, mặt sau đùi, cẳng chân và bàn chân. Cơn đau có thể nhói, bỏng rát, hoặc như điện giật.

Đau dây thần kinh tọa thực chất là tình trạng đau do tổn thương hoặc kích thích các rễ thần kinh thắt lưng và xương cùng (L4, L5, S1, S2, S3) hợp thành dây thần kinh tọa. Do đó, nó ảnh hưởng trực tiếp đến các rễ thần kinh này, không phải các dây thần kinh khác như dây thần kinh giữa, trụ hay sinh ba.

Trong thoát vị đĩa đệm, lớp vỏ ngoài của đĩa đệm bị rách, khiến nhân nhầy bên trong thoát ra ngoài, gây chèn ép lên dây thần kinh tọa hoặc các rễ thần kinh xung quanh. Đĩa đệm không bị xẹp hoàn toàn hay vôi hóa trong trường hợp này.

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất cơ thể, bắt nguồn từ các rễ thần kinh ở vùng thắt lưng (L4, L5) và xương cùng (S1, S2, S3).

Đặc điểm phân biệt chính của đau dây thần kinh tọa so với đau lưng thông thường là cơn đau lan xuống chân dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa. Đau lưng thông thường thường khu trú ở vùng thắt lưng.

Khi bị đau dây thần kinh tọa cấp tính, nên tránh các hoạt động làm tăng áp lực lên cột sống và dây thần kinh tọa như nâng vật nặng hoặc xoắn vặn cột sống. Nghỉ ngơi, chườm lạnh/nóng và vận động nhẹ nhàng có thể giúp giảm đau.

Chườm nóng làm giãn mạch máu, tăng lưu thông máu đến vùng bị đau, giúp giảm đau cơ, thư giãn cơ và giảm co thắt. Chườm lạnh gây co mạch máu và giảm viêm, thường được dùng trong giai đoạn cấp tính. Nhiệt không làm tê liệt dây thần kinh.

Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên cột sống, từ đó giảm nguy cơ tái phát đau dây thần kinh tọa. Nằm đệm quá cứng có thể không thoải mái và không tốt cho cột sống. Uống thuốc giảm đau thường xuyên không phải là biện pháp phòng ngừa. Hạn chế vận động quá mức có thể làm yếu cơ lưng và bụng, tăng nguy cơ tái phát.

Thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống, chấn thương, mang thai và hội chứng cơ hình lê là những nguyên nhân phổ biến gây chèn ép dây thần kinh tọa. Viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn, chủ yếu ảnh hưởng đến khớp, ít khi gây đau dây thần kinh tọa trực tiếp.

Tiêm phong bế thần kinh (tiêm corticosteroid hoặc thuốc gây tê cục bộ) là một phương pháp điều trị bảo tồn phổ biến để giảm đau và viêm trong đau dây thần kinh tọa. Laser cường độ cao có thể hỗ trợ giảm đau, nhưng ít phổ biến hơn. Phẫu thuật nội soi và cắt đốt dây thần kinh là các biện pháp xâm lấn hơn, thường không phải là lựa chọn đầu tay.

Ho hoặc hắt hơi mạnh làm tăng áp lực trong ổ bụng và cột sống, có thể gây kích thích hoặc chèn ép dây thần kinh tọa, làm trầm trọng thêm cơn đau. Đi bộ nhẹ nhàng, ngồi thẳng lưng và nằm nghỉ ngơi thường không làm trầm trọng thêm cơn đau, thậm chí có thể giúp giảm đau trong một số trường hợp.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) cung cấp hình ảnh chi tiết của mô mềm, bao gồm đĩa đệm và dây thần kinh, giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác thoát vị đĩa đệm và các vấn đề khác liên quan đến dây thần kinh tọa. X-quang chủ yếu hiển thị xương, siêu âm thường dùng cho mô mềm nông, điện tâm đồ kiểm tra tim.

Vật lý trị liệu, thuốc giảm đau và kháng viêm, và phẫu thuật cột sống (trong trường hợp cần thiết) là các phương pháp điều trị chính thống được công nhận cho đau dây thần kinh tọa. Châm cứu là một phương pháp y học cổ truyền, có thể được sử dụng bổ sung nhưng không được coi là phương pháp điều trị chính thống duy nhất.

Nghiệm pháp Lasègue dương tính khi bệnh nhân cảm thấy đau lan xuống chân dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa khi nâng chân thẳng lên một góc nhất định (thường dưới 70 độ). Đây là dấu hiệu gợi ý tình trạng căng hoặc kích thích dây thần kinh tọa.

Tập thể dục thường xuyên và đúng tư thế, đặc biệt là các bài tập tăng cường cơ lưng và cơ bụng, là yếu tố quan trọng nhất để duy trì cột sống khỏe mạnh và giảm nguy cơ đau dây thần kinh tọa. Uống sữa tốt cho xương nhưng không trực tiếp bằng tập thể dục. Tránh vận động hoàn toàn là sai lầm. Ngồi ghế mềm và tựa lưng sai cách có thể gây hại.

Hội chứng cơ hình lê xảy ra khi cơ hình lê (ở mông) chèn ép dây thần kinh tọa, gây ra cơn đau tương tự như đau dây thần kinh tọa do các nguyên nhân khác. Cơn đau có thể lan từ mông xuống chân, giống như đau dây thần kinh tọa thông thường. Kéo giãn cơ hình lê là một biện pháp điều trị hiệu quả.

Vật lý trị liệu giúp giảm đau, viêm, tăng cường cơ bắp, cải thiện tầm vận động và chức năng cột sống, từ đó hỗ trợ điều trị đau dây thần kinh tọa. Tuy nhiên, vật lý trị liệu không thể chữa khỏi hoàn toàn thoát vị đĩa đệm, mà chỉ giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chức năng.

Ngồi lâu một chỗ với tư thế sai lệch, đặc biệt là khi không có hỗ trợ lưng đầy đủ, có thể tạo áp lực lên cột sống và đĩa đệm, tăng nguy cơ đau dây thần kinh tọa. Ngồi xổm, đi bộ và tập yoga (đúng cách) thường không phải là yếu tố nguy cơ chính.

Chườm đá/ấm, thuốc giảm đau không kê đơn và bài tập kéo giãn nhẹ nhàng là các biện pháp tự chăm sóc tại nhà an toàn và hiệu quả cho đau dây thần kinh tọa. Tiêm corticosteroid là thủ thuật y tế xâm lấn, cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa trong điều kiện vô trùng, không phải biện pháp tự chăm sóc tại nhà.

Bài tập 'Plank' là bài tập cốt lõi giúp tăng cường sức mạnh cơ bụng và cơ lưng (cơ core), tạo thành một ' корсет' vững chắc bảo vệ cột sống, từ đó hỗ trợ giảm đau và phòng ngừa đau dây thần kinh tọa tái phát. Plank không trực tiếp kéo giãn dây thần kinh tọa hay cải thiện tầm vận động khớp háng.