Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Khoa học thần kinh và hành vi – Đề 1

Nguyên tắc 'tất cả hoặc không' nói rằng điện thế hoạt động, tín hiệu điện của tế bào thần kinh, xảy ra với cường độ tối đa nếu ngưỡng kích thích đạt được, hoặc hoàn toàn không xảy ra nếu ngưỡng không đạt được. Không có điện thế hoạt động 'yếu' hoặc 'mạnh'; nó luôn có cùng biên độ.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng từ trường mạnh và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết về các cơ quan và mô trong cơ thể, đặc biệt hữu ích cho việc hình ảnh hóa cấu trúc não. EEG đo hoạt động điện của não, PET đo hoạt động trao đổi chất, và TMS là một kỹ thuật kích thích não không xâm lấn.

Thụ thể đau (nociceptors) là các thụ thể cảm giác chuyên biệt phản ứng với các kích thích có hại hoặc có khả năng gây hại, chẳng hạn như nhiệt độ khắc nghiệt, áp lực mạnh hoặc hóa chất, và truyền tín hiệu đau đến não. Thụ thể cơ học phản ứng với áp lực và sự biến dạng cơ học, thụ thể hóa học phản ứng với hóa chất, và thụ thể ánh sáng phản ứng với ánh sáng.

Tiểu não đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối các cử động tự nguyện, thăng bằng và tư thế. Đại não liên quan đến chức năng nhận thức cao hơn, hồi hải mã liên quan đến trí nhớ, và hạch nền tham gia vào kiểm soát vận động nhưng chủ yếu liên quan đến việc khởi động và ức chế vận động.

Hệ thần kinh tự chủ kiểm soát các chức năng vô thức của cơ thể, chẳng hạn như nhịp tim, tiêu hóa, hô hấp, đổ mồ hôi và các chức năng nội tạng khác. Hệ thần kinh soma kiểm soát vận động cơ xương có ý thức. Nhận thức có ý thức và ngôn ngữ/suy nghĩ là chức năng của hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là vỏ não.

Trí nhớ làm việc là một hệ thống trí nhớ ngắn hạn cho phép chúng ta tạm thời lưu trữ và thao tác thông tin cần thiết cho các nhiệm vụ nhận thức như lý luận, hiểu ngôn ngữ và học tập. Trí nhớ giác quan giữ thông tin cảm giác rất ngắn, trí nhớ ngắn hạn giữ thông tin trong thời gian ngắn mà không cần thao tác, và trí nhớ dài hạn lưu trữ thông tin trong thời gian dài.

Thùy chẩm, nằm ở phía sau não, là trung tâm xử lý thị giác chính. Thùy trán liên quan đến chức năng điều hành, thùy đỉnh xử lý thông tin cảm giác và không gian, và thùy thái dương liên quan đến thính giác, trí nhớ và ngôn ngữ.

GABA (axit gamma-aminobutyric) là chất dẫn truyền thần kinh ức chế chính trong hệ thần kinh trung ương. Nó làm giảm hoạt động của tế bào thần kinh, giúp làm dịu hệ thần kinh và giảm lo lắng. Glutamate là chất dẫn truyền thần kinh kích thích chính. Serotonin liên quan đến điều chỉnh tâm trạng, và dopamine liên quan đến kiểm soát vận động và khen thưởng.

Thí nghiệm 'Tàu điện' là một tình huống giả định kinh điển trong triết học và khoa học thần kinh đạo đức, được sử dụng để nghiên cứu cách mọi người đưa ra quyết định đạo đức trong các tình huống xung đột, đặc biệt là sự tương tác giữa lý luận và cảm xúc trong đạo đức. Nó không trực tiếp nghiên cứu nhận thức, trí nhớ hay vận động, mà tập trung vào các quá trình tâm lý liên quan đến phán đoán đạo đức.

Hạch hạnh nhân đóng vai trò trung tâm trong việc xử lý cảm xúc, đặc biệt là các phản ứng sợ hãi và lo lắng. Vỏ não trước trán liên quan đến chức năng điều hành và ra quyết định, hồi đai tham gia vào xử lý cảm xúc và học tập, vùng dưới đồi điều chỉnh các chức năng cơ thể như nhiệt độ và đói.

Hồi hải mã đóng vai trò thiết yếu trong việc hình thành ký ức mới, đặc biệt là ký ức tường minh (ký ức có ý thức về sự kiện và sự kiện). Tổn thương hồi hải mã có thể gây ra chứng quên thuận chiều, mất khả năng hình thành ký ức mới. Tiểu não liên quan đến trí nhớ vận động, hạch hạnh nhân liên quan đến trí nhớ cảm xúc, và vùng dưới đồi điều chỉnh các chức năng cơ thể.

Kích thích từ xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS) là một kỹ thuật kích thích não không xâm lấn sử dụng các xung từ lặp đi lặp lại để kích thích hoặc ức chế hoạt động của các vùng não cụ thể. EEG đo hoạt động điện, MRI tạo hình ảnh cấu trúc, và PET đo hoạt động trao đổi chất, nhưng không phải là kỹ thuật kích thích não.

Hội chứng 'bàn tay người ngoài hành tinh' là một rối loạn thần kinh hiếm gặp, trong đó một tay hoạt động tự động, dường như ngoài ý muốn của người đó. Nó thường liên quan đến tổn thương vỏ não trước trán, đặc biệt là vỏ não vận động bổ sung (SMA), vùng não tham gia vào việc lập kế hoạch và kiểm soát các hành động tự nguyện. Tổn thương vỏ não vận động chính có thể gây liệt hoặc yếu liệt, nhưng không gây ra hành vi tự động của 'bàn tay người ngoài hành tinh'.

Thùy thái dương, nằm ở hai bên não, chủ yếu liên quan đến xử lý thính giác, ngôn ngữ, trí nhớ và nhận dạng đối tượng. Thùy chẩm xử lý thị giác, thùy trán kiểm soát vận động và chức năng điều hành, và thùy đỉnh xử lý cảm giác thân thể.

Dẻo dai thần kinh là khả năng của não bộ tự tổ chức lại bằng cách hình thành các kết nối thần kinh mới trong suốt cuộc đời. Nó cho phép não bộ thích ứng với kinh nghiệm, học tập thông tin mới và phục hồi sau tổn thương. Mặc dù neurogenesis (tạo tế bào thần kinh mới) có xảy ra ở một mức độ giới hạn, nhưng dẻo dai thần kinh chủ yếu liên quan đến việc thay đổi các kết nối hiện có.

Vỏ myelin là lớp cách điện bao quanh sợi trục của nhiều tế bào thần kinh, được hình thành bởi tế bào Schwann hoặc oligodendrocyte. Nó tăng tốc độ dẫn truyền điện thế hoạt động bằng cách cho phép dẫn truyền nhảy vọt, trong đó điện thế hoạt động 'nhảy' giữa các khe Ranvier (các khoảng trống trong vỏ myelin). Myelin không trực tiếp truyền tín hiệu hóa học, cung cấp dinh dưỡng hay loại bỏ chất thải; đó là vai trò của các tế bào thần kinh đệm khác và các quá trình tế bào khác.

Hệ thống limbic là một tập hợp các cấu trúc não liên quan đến nhiều chức năng, nhưng vai trò chính của nó là xử lý cảm xúc (như sợ hãi, vui mừng, tức giận) và trí nhớ, đặc biệt là ký ức cảm xúc. Vận động chủ yếu được kiểm soát bởi hạch nền và tiểu não, thông tin giác quan được xử lý ở vỏ não giác quan, và chức năng nội tạng được điều chỉnh bởi hệ thần kinh tự chủ và vùng dưới đồi.

Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh chính liên quan đến hệ thống khen thưởng của não, đóng vai trò quan trọng trong động lực, khoái cảm và học tập củng cố. Serotonin liên quan đến điều chỉnh tâm trạng, GABA là chất ức chế thần kinh chính, và acetylcholine liên quan đến trí nhớ và vận động cơ.

Giai đoạn 3 của giấc ngủ NREM (không chuyển động mắt nhanh) được đặc trưng bởi sóng não delta chậm và là giai đoạn ngủ sâu nhất, thường được gọi là giấc ngủ sóng chậm. Giai đoạn 1 và 2 là giai đoạn ngủ nhẹ hơn. Giai đoạn REM (chuyển động mắt nhanh) có sóng não nhanh và hỗn hợp, tương tự như trạng thái thức tỉnh, và liên quan đến giấc mơ sống động.

Chất chủ vận là chất hóa học liên kết với thụ thể và kích hoạt nó, tạo ra phản ứng sinh học tương tự như chất dẫn truyền thần kinh tự nhiên. Chất đối kháng (antagonist) ngăn chặn hoạt động của thụ thể. Chất chủ vận tăng cường hoặc kích hoạt hoạt động của thụ thể.

Ức chế tiền synapse là một cơ chế điều chỉnh synapse, trong đó một tế bào thần kinh tiền synapse ức chế sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh từ một tế bào thần kinh tiền synapse khác. Điều này dẫn đến giảm tín hiệu truyền đến tế bào thần kinh hậu synapse. Ngược lại, kích thích tiền synapse sẽ tăng cường giải phóng chất dẫn truyền thần kinh.

Trầm cảm thường liên quan đến sự mất cân bằng của chất dẫn truyền thần kinh serotonin. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là một loại thuốc chống trầm cảm phổ biến hoạt động bằng cách tăng lượng serotonin có sẵn trong khe synapse. Bệnh Parkinson liên quan đến dopamine, tâm thần phân liệt liên quan đến dopamine và glutamate, và động kinh liên quan đến hoạt động điện bất thường.

Nhân trên thị (SCN), nằm trong vùng dưới đồi, là 'đồng hồ sinh học chính' của cơ thể. Nó nhận thông tin về ánh sáng từ võng mạc và điều chỉnh nhịp sinh học, chu kỳ ngủ-thức và các quá trình sinh lý khác theo chu kỳ 24 giờ. Tiểu não liên quan đến vận động, hạch hạnh nhân liên quan đến cảm xúc, và vỏ não vận động liên quan đến vận động tự nguyện.

Trong thí nghiệm của Pavlov, thức ăn là kích thích không điều kiện (UCS) vì nó tự nhiên và tự động gây ra phản ứng (nước bọt), không cần học tập. Tiếng chuông ban đầu là kích thích trung tính, sau khi kết hợp lặp đi lặp lại với thức ăn, trở thành kích thích có điều kiện (CS). Nước bọt khi nhìn thấy thức ăn là phản ứng không điều kiện (UCR), và nước bọt khi nghe tiếng chuông sau khi điều kiện hóa là phản ứng có điều kiện (CR).

Bản đồ não là một tập hợp các kỹ thuật khoa học thần kinh được sử dụng để lập bản đồ các vùng não và chức năng tương ứng của chúng. Mục tiêu là hiểu mối quan hệ giữa cấu trúc và chức năng của não. Mặc dù bản đồ não có thể hỗ trợ phát hiện bệnh não gián tiếp, nhưng mục tiêu chính của nó không phải là phát hiện bệnh mà là hiểu chức năng não bình thường.

Đồng bộ hóa thần kinh là sự phối hợp về thời gian của hoạt động thần kinh ở các vùng não khác nhau. Nó được cho là một cơ chế quan trọng để liên kết thông tin từ các vùng não khác nhau, cho phép xử lý thông tin thống nhất và nhận thức mạch lạc. Nó không làm giảm hoạt động não, ngăn chặn giao tiếp hay làm chậm xử lý thông tin; ngược lại, nó tạo điều kiện giao tiếp và phối hợp hiệu quả.

Oligodendrocyte là loại tế bào thần kinh đệm chịu trách nhiệm hình thành vỏ myelin xung quanh sợi trục của tế bào thần kinh trong hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống). Tế bào Schwann thực hiện chức năng tương tự trong hệ thần kinh ngoại biên. Tế bào hình sao hỗ trợ tế bào thần kinh và duy trì môi trường hóa học, tế bào microglia đóng vai trò miễn dịch và dọn dẹp.

Điện não đồ (EEG) đo trực tiếp hoạt động điện của não bằng các điện cực đặt trên da đầu, cung cấp độ phân giải thời gian rất cao (đo hoạt động não theo mili giây). fMRI có độ phân giải không gian tốt nhưng độ phân giải thời gian kém hơn (theo giây). PET và TMS có độ phân giải thời gian thấp hơn nữa. Độ phân giải thời gian cao quan trọng để nghiên cứu các quá trình nhận thức diễn ra nhanh chóng.

Sợi nhánh là các phần mở rộng dạng cây của tế bào thần kinh nhận tín hiệu từ các tế bào thần kinh khác và truyền chúng về phía thân tế bào. Sợi trục truyền tín hiệu đi từ thân tế bào đến các tế bào thần kinh khác. Tế bào hình sao và tế bào Schwann là tế bào thần kinh đệm, hỗ trợ tế bào thần kinh chứ không trực tiếp truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh.

Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa thần kinh đặc trưng bởi sự mất dần các tế bào thần kinh sản xuất dopamine trong hạch nền, gây ra các triệu chứng vận động như run, cứng đờ và chậm vận động. Bệnh Alzheimer chủ yếu ảnh hưởng đến trí nhớ và nhận thức, bệnh Huntington là một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến vận động và nhận thức, và động kinh là do hoạt động điện bất thường trong não.