Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Địa lý kinh tế – Đề 15

Toàn cầu hóa là quá trình tăng cường liên kết kinh tế, xã hội, văn hóa và chính trị trên phạm vi toàn cầu, đặc trưng bởi sự gia tăng mạnh mẽ của thương mại quốc tế, đầu tư xuyên quốc gia, và dòng chảy thông tin.

Thuyết địa điểm trung tâm mô tả cách các khu dân cư (thành phố, thị trấn, làng mạc) và các dịch vụ (như cửa hàng, bệnh viện) được sắp xếp và phân cấp trong không gian để tối ưu hóa việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho dân cư.

Kinh tế tập trung (hay lợi thế tập tụ) là các lợi ích mà doanh nghiệp có được nhờ việc đặt địa điểm gần nhau, bao gồm chia sẻ cơ sở hạ tầng, giảm chi phí giao dịch, tiếp cận nguồn lao động chuyên môn, và lan tỏa kiến thức.

Thuyết Rostow, mặc dù có ảnh hưởng, đã bị phê phán vì tính quyết định luận, giả định một con đường phát triển duy nhất cho tất cả các quốc gia, và bỏ qua sự khác biệt về lịch sử, văn hóa, chính trị, cũng như các yếu tố bên ngoài như quan hệ thuộc địa và hệ thống thế giới.

Cơ sở hạ tầng kinh tế thường bao gồm các hệ thống vật chất và tổ chức cần thiết cho hoạt động kinh tế, như giao thông vận tải, năng lượng, thông tin liên lạc, cấp thoát nước... Hệ thống giáo dục và đào tạo, mặc dù quan trọng cho phát triển kinh tế, thường được coi là cơ sở hạ tầng xã hội hoặc nguồn nhân lực hơn là cơ sở hạ tầng kinh tế thuần túy.

HDI là chỉ số tổng hợp đo lường sự phát triển con người dựa trên ba khía cạnh chính: sức khỏe (tuổi thọ), giáo dục (trình độ học vấn), và thu nhập (mức sống). Nó phản ánh chất lượng cuộc sống và phúc lợi xã hội hơn là chỉ đơn thuần đo lường sự giàu có vật chất.

Các dịch vụ bán lẻ và ăn uống cần tiếp cận trực tiếp và thuận tiện đến đông đảo khách hàng, do đó thường phân tán rộng khắp trong khu dân cư, khu thương mại, và các địa điểm công cộng khác.

Chất lượng cuộc sống cao hơn ở khu vực nông thôn (nếu có) sẽ có xu hướng giữ chân dân cư ở lại nông thôn hoặc di cư từ đô thị về nông thôn, chứ không thúc đẩy đô thị hóa. Các yếu tố khác như cơ hội việc làm, phát triển công nghiệp dịch vụ, và cơ sở hạ tầng đô thị tốt đều là động lực mạnh mẽ thúc đẩy đô thị hóa.

Ngưỡng (threshold) trong lý thuyết địa điểm trung tâm đề cập đến số lượng dân số hoặc nhu cầu tối thiểu cần thiết để hỗ trợ một hoạt động kinh tế hoặc dịch vụ tại một địa điểm nhất định. Nếu nhu cầu dưới ngưỡng, dịch vụ có thể không tồn tại được.

Chỉ số Gini là thước đo mức độ bất bình đẳng thu nhập trong một quốc gia hoặc khu vực. Chỉ số này dao động từ 0 (bình đẳng tuyệt đối) đến 1 (bất bình đẳng tuyệt đối), phản ánh sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội, một vấn đề quan trọng trong địa lý kinh tế và phát triển.

Phi tập trung hóa công nghiệp là chính sách khuyến khích hoặc bắt buộc di chuyển một số ngành công nghiệp từ các khu vực đô thị lớn, quá tải sang các khu vực nông thôn hoặc đô thị nhỏ hơn để giảm áp lực lên đô thị, tạo việc làm ở nông thôn, và cân bằng phát triển vùng miền.

Các quốc gia ngoại vi trong hệ thống thế giới thường là những nước đang phát triển, có nền kinh tế phụ thuộc vào việc cung cấp nguyên liệu thô, nông sản, và lao động giá rẻ cho các quốc gia trung tâm và bán ngoại vi.

Chuỗi giá trị toàn cầu (GVCs) phản ánh sự phân chia quá trình sản xuất thành các công đoạn khác nhau (nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, marketing, phân phối...) và phân bố các công đoạn này ở nhiều quốc gia khác nhau để tận dụng lợi thế chi phí và chuyên môn hóa.

Vùng kinh tế trọng điểm là khu vực có vai trò đầu tàu trong phát triển kinh tế của một quốc gia, được lựa chọn dựa trên tiềm năng và lợi thế so sánh về nguồn lực, vị trí, cơ sở hạ tầng, và khả năng tạo ra động lực tăng trưởng cho cả nước.

Lợi thế so sánh là khả năng sản xuất một hàng hóa hoặc dịch vụ với chi phí cơ hội thấp hơn so với các đối thủ cạnh tranh, tạo ra cơ sở cho chuyên môn hóa và thương mại giữa các khu vực.

Nền kinh tế tri thức là mô hình kinh tế mà trong đó tri thức, thông tin, sáng tạo và công nghệ trở thành yếu tố quyết định nhất cho tăng trưởng và phát triển kinh tế, vượt lên trên các yếu tố truyền thống như tài nguyên, vốn, và lao động phổ thông.

Chảy máu chất xám là hiện tượng người lao động có trình độ cao, kỹ năng chuyên môn tốt di cư từ quê hương đến các khu vực hoặc quốc gia khác để tìm kiếm cơ hội việc làm và điều kiện sống tốt hơn, gây tổn thất nguồn nhân lực chất lượng cao cho nơi ra đi.

Khu kinh tế đặc biệt được thiết kế để tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi hơn (ưu đãi thuế, thủ tục hành chính đơn giản) nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài, thúc đẩy sản xuất hàng xuất khẩu, và tạo việc làm.

Mô hình Von Thünen tập trung vào chi phí vận chuyển như yếu tố quyết định sự lựa chọn cây trồng và vật nuôi, cũng như sự phân bố các loại hình nông nghiệp theo khoảng cách đến thị trường trung tâm.

Cụm công nghiệp là sự tập trung địa lý của các doanh nghiệp liên quan đến cùng một ngành hoặc các ngành bổ trợ. Lợi ích chính bao gồm chia sẻ nguồn lực (lao động, công nghệ, thông tin), giảm chi phí giao dịch, tăng cường hợp tác và đổi mới.

Không gian kinh tế trong địa lý kinh tế tập trung vào các khía cạnh không gian ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế, bao gồm khoảng cách, chi phí vận chuyển, mạng lưới kinh tế, và các yếu tố tự nhiên như địa hình, khí hậu. Thể chế chính trị và luật pháp là yếu tố quan trọng, nhưng thường được xem xét trong bối cảnh rộng hơn của môi trường kinh doanh chứ không trực tiếp cấu thành 'không gian kinh tế' theo nghĩa hẹp.

Khu vực kinh tế cấp 1 bao gồm các ngành khai thác trực tiếp tài nguyên thiên nhiên, như nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, và khai khoáng.

Thương mại điện tử cho phép giao dịch hàng hóa và dịch vụ trực tuyến, vượt qua giới hạn địa lý truyền thống. Nó làm giảm bớt tầm quan trọng của khoảng cách trong việc tiếp cận thị trường, mở rộng cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp ở vùng sâu vùng xa, và thay đổi cách thức phân bố không gian của hoạt động kinh tế.

Vị trí địa lý có vai trò then chốt trong thương mại quốc tế. Vị trí thuận lợi gần các thị trường tiêu thụ lớn, các tuyến đường vận tải biển quan trọng, hoặc các quốc gia có nền kinh tế phát triển giúp giảm chi phí vận chuyển, tiếp cận thị trường dễ dàng hơn, và tạo lợi thế cạnh tranh trong thương mại.

Hội tụ kinh tế là quá trình các khu vực hoặc quốc gia có mức thu nhập thấp hơn tăng trưởng nhanh hơn và dần bắt kịp các khu vực giàu có hơn, dẫn đến sự thu hẹp khoảng cách phát triển kinh tế giữa các vùng.

Đường thủy, đặc biệt là đường biển, có khả năng vận chuyển khối lượng hàng hóa cực lớn với chi phí thấp nhất trên mỗi đơn vị khoảng cách, phù hợp cho vận chuyển hàng hóa thô, nguyên liệu, và hàng hóa số lượng lớn đi xa.

Rust Belt là khu vực công nghiệp truyền thống ở Đông Bắc và Trung Tây Hoa Kỳ, từng phát triển mạnh mẽ với các ngành công nghiệp nặng như thép, than đá, ô tô. Tuy nhiên, do quá trình tái cấu trúc kinh tế, các ngành này suy giảm, dẫn đến suy thoái kinh tế và thất nghiệp, tạo nên 'vành đai gỉ'.

Các ngành công nghiệp hướng thị trường là những ngành mà chi phí vận chuyển sản phẩm đã hoàn thành đến người tiêu dùng cao hơn chi phí vận chuyển nguyên liệu đầu vào. Sản xuất nước giải khát thường có chi phí vận chuyển thành phẩm (chai, lon) cao, nên thường đặt gần thị trường tiêu thụ.

Mặc dù sở thích cá nhân có thể ảnh hưởng đến tiêu dùng, nhưng trong địa lý kinh tế, các yếu tố chính xác định vị trí kinh tế tập trung vào chi phí sản xuất, vận chuyển, nguồn lực, và điều kiện tự nhiên hơn là sở thích cá nhân.

Địa lý kinh tế tập trung vào việc phân tích vị trí, sự phân bố không gian của các hoạt động kinh tế (sản xuất, tiêu dùng, trao đổi) và mối liên hệ tương tác giữa chúng trên bề mặt Trái Đất.