Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Ký sinh trùng – Đề 4

Tái nhiễm ký sinh trùng là tình trạng một người đã được điều trị khỏi bệnh ký sinh trùng nhưng lại bị nhiễm lại cùng loại ký sinh trùng đó sau đó. Điều này thường xảy ra do tiếp xúc lại với nguồn lây nhiễm.

Vật chủ chứa (reservoir host) mang ký sinh trùng mà không bị bệnh hoặc triệu chứng nhẹ, đóng vai trò là nguồn lây nhiễm cho các vật chủ khác, và giúp duy trì ký sinh trùng trong tự nhiên. Tuy nhiên, vật chủ chứa không nhất thiết phải là vật chủ chính; nó có thể là vật chủ trung gian hoặc thậm chí một loài vật chủ khác không phải là vật chủ chính trong vòng đời điển hình của ký sinh trùng.

Mỗi loại ký sinh trùng có đặc điểm sinh học và cơ chế gây bệnh khác nhau, do đó cần sử dụng thuốc đặc trị khác nhau. Xác định chính xác loài ký sinh trùng giúp bác sĩ lựa chọn thuốc phù hợp nhất, đảm bảo hiệu quả điều trị cao nhất và giảm thiểu tác dụng phụ.

Ký sinh trùng nội bào là loại ký sinh trùng xâm nhập và sống bên trong tế bào của vật chủ, ví dụ như Plasmodium (gây sốt rét) sống trong tế bào hồng cầu và tế bào gan. Ký sinh trùng ngoại bào sống bên ngoài tế bào, trong các mô hoặc dịch cơ thể.

Xét nghiệm phân là phương pháp chính để phát hiện ký sinh trùng đường ruột hoặc trứng/ấu trùng của chúng trong phân. Các xét nghiệm khác ít trực tiếp hơn trong việc chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng đường ruột.

Mặc dù ký sinh trùng gây bệnh, nhưng nghiên cứu về chúng có giá trị trong y học và sinh học. Ký sinh trùng được sử dụng để nghiên cứu hệ miễn dịch của vật chủ, cơ chế né tránh miễn dịch, và tìm kiếm các hợp chất sinh học có tiềm năng phát triển thuốc mới. Tuy nhiên, chúng không được sử dụng trực tiếp để sản xuất vaccine hoặc trong liệu pháp gen theo nghĩa thông thường.

Ấu trùng giun móc thường sống trong đất ô nhiễm, có khả năng xâm nhập vào cơ thể người qua da, đặc biệt là khi đi chân đất trên đất ô nhiễm. Các đường xâm nhập khác không phổ biến cho giun móc.

Mối quan hệ ký sinh là mối quan hệ một bên (ký sinh trùng) hưởng lợi bằng cách lấy chất dinh dưỡng hoặc nơi ở từ sinh vật khác (vật chủ), trong khi vật chủ bị hại, có thể bị suy yếu, bệnh tật hoặc thậm chí tử vong.

Ký sinh trùng cơ hội thường không gây bệnh ở vật chủ có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch vật chủ suy yếu (ví dụ do HIV/AIDS, suy dinh dưỡng, dùng thuốc ức chế miễn dịch), chúng có thể gây bệnh nghiêm trọng.

Toxoplasma gondii là một ký sinh trùng nội bào có thể gây bệnh nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng ở người suy giảm miễn dịch, đặc biệt là người nhiễm HIV/AIDS. Ở người khỏe mạnh, nhiễm Toxoplasma thường không gây triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ. Các loại giun khác không phải là tác nhân nhiễm trùng cơ hội điển hình.

Trypanosoma brucei là ký sinh trùng đơn bào gây ra bệnh ngủ châu Phi, lây truyền qua vết đốt của ruồi tse tse. Leishmania gây bệnh Leishmania, Toxoplasma gây bệnh Toxoplasma, và Cryptosporidium gây bệnh tiêu chảy do Cryptosporidium.

Sán dây (cestodes) thuộc nhóm giun dẹp. Giun đũa (nematodes), giun kim (nematodes), và giun móc (nematodes) thuộc nhóm giun tròn (Nematoda).

Vật chủ ngõ cụt là vật chủ có thể bị nhiễm ký sinh trùng nhưng không cho phép ký sinh trùng phát triển đến giai đoạn lây nhiễm hoặc lây truyền sang vật chủ khác. Do đó, vòng đời của ký sinh trùng bị gián đoạn tại vật chủ này.

Muỗi Anopheles là vật trung gian truyền bệnh sốt rét do ký sinh trùng Plasmodium gây ra. Các lựa chọn khác không lây truyền qua muỗi trong vòng đời chính của chúng.

Ký sinh trùng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Chúng giúp kiểm soát số lượng quần thể vật chủ bằng cách làm suy yếu hoặc gây tử vong cho vật chủ, ngăn chặn sự bùng nổ dân số. Đồng thời, sự hiện diện của ký sinh trùng góp phần tạo ra đa dạng sinh học, thúc đẩy quá trình chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.

Khí hậu ôn đới không trực tiếp làm tăng nguy cơ nhiễm ký sinh trùng so với các yếu tố khác. Vệ sinh kém, ăn thực phẩm chưa nấu chín và hệ miễn dịch yếu đều là những yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm ký sinh trùng. Thực tế, một số bệnh ký sinh trùng phổ biến hơn ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Ký sinh trùng thường lây truyền qua đường tiêu hóa, vết đốt côn trùng, hoặc tiếp xúc trực tiếp. Hít thở không khí ô nhiễm không phải là phương thức lây truyền ký sinh trùng phổ biến; ô nhiễm không khí liên quan đến các bệnh về đường hô hấp và các chất độc hại.

Xét nghiệm ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) là một xét nghiệm huyết thanh học thường được sử dụng để phát hiện kháng thể kháng ký sinh trùng trong máu. Sự hiện diện của kháng thể cho thấy cơ thể đã từng hoặc đang tiếp xúc với ký sinh trùng đó.

Vật chủ trung gian là vật chủ mà ký sinh trùng sử dụng để phát triển ở giai đoạn ấu trùng hoặc sinh sản vô tính. Vật chủ chính là nơi ký sinh trùng trưởng thành và sinh sản hữu tính.

Cơ chế né tránh miễn dịch là cách ký sinh trùng trốn tránh sự tấn công của hệ miễn dịch vật chủ. Một trong những cơ chế phổ biến là thay đổi kháng nguyên bề mặt, khiến hệ miễn dịch khó nhận diện và tiêu diệt chúng.

Nấu chín kỹ thực phẩm là biện pháp quan trọng nhất để tiêu diệt ký sinh trùng và trứng/ấu trùng của chúng trong thực phẩm. Rửa tay và uống nước sạch cũng quan trọng, nhưng nấu chín thực phẩm có tác động trực tiếp hơn đến ký sinh trùng trong thức ăn.

Thuốc tẩy giun (anthelmintic) là nhóm thuốc đặc trị để điều trị nhiễm giun sán. Kháng sinh dùng cho vi khuẩn, kháng virus cho virus, và thuốc giảm đau chỉ giảm triệu chứng.

Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng đơn bào Plasmodium gây ra. Sán dây và giun đũa là giun ký sinh. Nấm da do nấm gây ra, không phải ký sinh trùng.

Ký sinh trùng bắt buộc (obligate parasite) không thể sống hoặc hoàn thành vòng đời nếu không có vật chủ. Chúng hoàn toàn phụ thuộc vào vật chủ để tồn tại. Ký sinh trùng tùy nghi (facultative parasite) có thể sống ký sinh hoặc tự do.

Ký sinh trùng là sinh vật sống dựa vào vật chủ để tồn tại và phát triển, đồng thời gây hại cho vật chủ. Các lựa chọn khác mô tả sinh vật tự do, cộng sinh hoặc tự dưỡng, không phải ký sinh trùng.

Plasmodium falciparum là một loài ký sinh trùng đơn bào gây ra bệnh sốt rét ác tính, một trong những dạng sốt rét nguy hiểm nhất. Các lựa chọn khác là ký sinh trùng gây bệnh lỵ amip (Entamoeba), bệnh tiêu chảy do Giardia, và giun đũa (Ascaris).

Giun lươn lây truyền qua đường phân - miệng và qua da khi tiếp xúc với đất ô nhiễm. Vệ sinh môi trường sống, xử lý phân hợp lý giúp ngăn chặn trứng giun phát tán và giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Vaccine không có sẵn cho bệnh giun lươn, và thuốc tẩy giun định kỳ hàng tháng không cần thiết và có thể gây hại nếu không có chỉ định.

Ngoại ký sinh trùng (ectoparasite) sống trên bề mặt cơ thể vật chủ, ví dụ như ve, rận. Nội ký sinh trùng (endoparasite) sống bên trong cơ thể vật chủ.

Vòng đời phức tạp và khả năng biến đổi kháng nguyên của ký sinh trùng là những thách thức lớn trong phát triển vaccine. Vòng đời phức tạp gây khó khăn trong việc xác định mục tiêu vaccine, và khả năng biến đổi kháng nguyên khiến vaccine nhanh chóng mất hiệu quả. Cấu trúc phức tạp và khả năng kháng thuốc cũng là những yếu tố góp phần vào thách thức này.

Ký sinh trùng theo định nghĩa là dị dưỡng, tức là chúng phải lấy chất dinh dưỡng từ vật chủ. Khả năng tự dưỡng (tự tổng hợp chất hữu cơ) là đặc điểm của sinh vật tự dưỡng, như thực vật và một số vi sinh vật quang hợp, không phải ký sinh trùng.