Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Y học cổ truyền – Đề 9

Dưỡng sinh trong Y học cổ truyền có 'tĩnh công' và 'động công'. Tĩnh công (ví dụ như thiền, khí công tĩnh) chú trọng vào điều hòa hơi thở, tập trung ý niệm, thư giãn tinh thần. Động công (ví dụ như thái cực quyền, khí công động) kết hợp vận động thân thể với hơi thở và ý niệm, giúp lưu thông khí huyết, tăng cường sức khỏe.

'Tinh, khí, thần' là 'tam bảo' trong Y học cổ truyền. 'Tinh' (精) chỉ tinh hoa vật chất, là nền tảng vật chất cơ bản của sự sống, bao gồm tinh dịch ở nam, tinh huyết ở nữ, tinh tủy, và các yếu tố di truyền.

Quan điểm 'Âm dương là hai mặt đối lập, mâu thuẫn và loại trừ nhau hoàn toàn' là KHÔNG phù hợp. Triết lý Âm dương trong Y học cổ truyền nhấn mạnh sự đối lập nhưng đồng thời thống nhất, nương tựa, chế ước và chuyển hóa lẫn nhau giữa âm và dương. Sự hài hòa, cân bằng âm dương là nền tảng của sức khỏe.

Tạng Tâm (Tim) trong Y học cổ truyền được ví như 'quân vương', có vai trò tối cao, chủ về huyết mạch và thần minh (tinh thần, ý thức, tư duy).

Vọng chẩn (quan sát) là phương pháp chẩn đoán bằng cách quan sát toàn diện người bệnh, tập trung vào sắc mặt, hình thái cơ thể, thần thái (tinh thần), cử chỉ, dáng điệu để đánh giá tình trạng sức khỏe.

Trong thiết chẩn (bắt mạch) của Y học cổ truyền, để đánh giá 'chất' của mạch, thầy thuốc chú ý đến nhiều yếu tố, trong đó quan trọng là độ mạnh yếu (hữu lực hay vô lực), độ trơn tru (trơn hoạt hay sáp trệ), độ căng thẳng (căng hay nhuyễn), độ đàn hồi của mạch (có lực hay không có lực), phản ánh tình trạng khí huyết và bệnh tật bên trong cơ thể.

Bài thuốc 'Lục vị địa hoàng hoàn' là bài thuốc bổ âm kinh điển trong Y học cổ truyền, chủ yếu được sử dụng để điều trị chứng Thận âm hư, với các biểu hiện như đau lưng mỏi gối, ù tai, chóng mặt, nóng trong người, ra mồ hôi trộm.

Tạng Thận (Kidney) trong Y học cổ truyền được xem là 'cội nguồn của sự sống', chủ yếu tàng trữ 'tinh' - bao gồm tinh tiên thiên (tinh di truyền từ cha mẹ) và tinh hậu thiên (tinh chất từ thức ăn, nước uống). Thận tinh là nền tảng cho sự sinh trưởng, phát dục, sinh sản và các hoạt động sống của cơ thể.

Phương pháp 'sao' (炒 - rang, sao) là một kỹ thuật bào chế thuốc quan trọng trong Y học cổ truyền. Mục đích chính của việc sao thuốc là để thay đổi tính vị của dược liệu (ví dụ từ hàn sang ôn, từ mát sang ấm), tăng cường tác dụng điều trị (ví dụ sao vàng để tăng tác dụng kiện tỳ), hoặc giảm độc tính của dược liệu.

Trong Y học cổ truyền, 'hỏa' (lửa) tượng trưng cho dương khí, có vai trò sưởi ấm cơ thể, thúc đẩy các hoạt động sống, chuyển hóa và tiêu hóa thức ăn, cung cấp năng lượng cho cơ thể.

'Can khí uất kết' là tình trạng khí cơ của tạng Can (Gan) bị uất trệ, không được sơ tiết thông sướng. Tình trạng này thường liên quan mật thiết đến các yếu tố tâm lý tiêu cực như căng thẳng, stress, lo âu, buồn bực, tức giận kéo dài, ảnh hưởng đến chức năng sơ tiết của Can.

Hệ thống kinh lạc trong Y học cổ truyền là khái niệm độc đáo, chưa có hệ thống tương đương hoàn toàn trong Tây y. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện đại cho thấy kinh lạc có thể liên quan đến hệ thần kinh, hệ mạch máu, hệ bạch huyết và các mô liên kết, đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn truyền thông tin và năng lượng trong cơ thể.

Nguyên tắc 'biện chứng luận trị' là cốt lõi của Y học cổ truyền. Nó nhấn mạnh việc chẩn đoán và điều trị bệnh phải dựa trên sự phân tích toàn diện, biện luận chi tiết về tình trạng bệnh cụ thể của từng người bệnh (biện chứng), từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp (luận trị), không áp dụng một phác đồ chung cho tất cả mọi người.

Nguyên lý 'Thiên nhân hợp nhất' là nền tảng của Y học cổ truyền, nhấn mạnh sự hòa hợp giữa con người và tự nhiên, xem cơ thể con người như một vũ trụ thu nhỏ, chịu ảnh hưởng và phản ánh các quy luật của vũ trụ lớn.

Khí (氣) trong Y học cổ truyền là khái niệm rộng, chỉ năng lượng sống, sinh lực của cơ thể, vận hành và chuyển hóa trong cơ thể thông qua hệ thống kinh lạc. Nó khác với oxy hay các chất dinh dưỡng cụ thể.

Huyết (血) trong Y học cổ truyền có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể, cung cấp dưỡng chất cho các tạng phủ, kinh lạc, cơ nhục, xương khớp, đồng thời mang lại sự nhu nhuận, mềm mại cho các tổ chức, giúp cơ thể hoạt động bình thường.

Y học cổ truyền có ưu thế trong điều trị bệnh mạn tính nhờ phương pháp tiếp cận toàn diện, chú trọng điều chỉnh sự cân bằng của cơ thể, tăng cường khả năng tự phục hồi, và sử dụng các phương pháp tự nhiên, ít xâm lấn, do đó thường ít tác dụng phụ hơn so với Tây y trong điều trị dài ngày các bệnh mạn tính.

Giác hơi là phương pháp dùng ống giác tạo áp suất âm để hút lên da tại các huyệt vị hoặc vùng đau. Tác dụng chính của giác hơi trong Y học cổ truyền là thông kinh hoạt lạc, trục phong tán hàn, hoạt huyết hóa ứ, từ đó giúp giảm đau, giảm co cơ, và điều trị một số bệnh lý.

Châm cứu là phương pháp điều trị bằng cách tác động lên kinh lạc và huyệt vị trên cơ thể, nhằm điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương, từ đó chữa bệnh và tăng cường sức khỏe.

Xoa bóp bấm huyệt tác động vào huyệt vị và kinh lạc, giúp kích thích tuần hoàn máu và khí huyết, làm thông kinh hoạt lạc, giải tỏa sự tắc nghẽn, từ đó giảm đau, thư giãn cơ và cải thiện sức khỏe.

'Tứ chẩn' là bốn phương pháp chẩn đoán bệnh cơ bản trong Y học cổ truyền, bao gồm: Vọng chẩn (quan sát), Văn chẩn (nghe và ngửi), Vấn chẩn (hỏi bệnh), Thiết chẩn (bắt mạch và sờ nắn).

Bài thuốc 'Tứ quân tử thang' là bài thuốc kinh điển trong Y học cổ truyền, có tác dụng chính là bổ khí kiện tỳ, tức là bồi bổ khí (năng lượng) và tăng cường chức năng tỳ vị (hệ tiêu hóa), thường dùng cho các chứng tỳ vị khí hư.

Ngũ hành tương sinh là quy luật thúc đẩy, nuôi dưỡng lẫn nhau giữa các hành. Theo đó, Mộc sinh Hỏa (cây cháy sinh lửa), Hỏa sinh Thổ (lửa cháy thành tro, tro tạo đất), Thổ sinh Kim (đất sinh ra kim loại), Kim sinh Thủy (kim loại nung nóng chảy thành dạng lỏng như nước), Thủy sinh Mộc (nước nuôi cây).

Thấp (湿) là một trong lục khí (phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa) gây bệnh trong Y học cổ truyền. Thấp có đặc tính nặng nề, trì trệ, dính nhớp, dễ ngưng trệ, khó loại bỏ khỏi cơ thể, gây ra các chứng bệnh như đau nhức mỏi, nặng đầu, mệt mỏi.

Cứu ngải là phương pháp điều trị bằng nhiệt trong Y học cổ truyền, sử dụng chủ yếu ngải cứu (thường ở dạng mồi ngải hoặc điếu ngải) đốt nóng và hơ lên huyệt vị hoặc vùng da nhất định để làm ấm kinh lạc, điều hòa khí huyết, trừ hàn, giảm đau.

'Hư hỏa vượng' là tình trạng âm hư sinh nội nhiệt trong Y học cổ truyền. Người bệnh thường có biểu hiện nóng trong người nhưng không phải sốt thực nhiệt, gầy gò, bứt rứt, mất ngủ, miệng khô, táo bón do âm dịch bị hao tổn, dương khí tương đối vượng.

Huyệt vị trong Y học cổ truyền được xác định dựa trên vị trí đặc biệt trên hệ thống kinh lạc. Chúng được coi là các điểm nút, cửa ngõ, nơi khí huyết lưu thông ra vào, đồng thời phản ánh tình trạng của các tạng phủ và kinh lạc liên quan. Tác động lên huyệt vị có thể điều chỉnh khí huyết, cân bằng âm dương, chữa bệnh.

Bát cương biện chứng là phương pháp phân tích và biện luận bệnh tật theo 8 cương lĩnh (Âm, Dương, Biểu, Lý, Hàn, Nhiệt, Hư, Thực), chú trọng vị trí nông sâu và tính chất bệnh. Tạng phủ biện chứng tập trung vào phân tích bệnh theo chức năng và mối quan hệ giữa các tạng phủ trong cơ thể.

Phong (风 - gió) trong Y học cổ truyền được gọi là 'bách bệnh chi trưởng' (đứng đầu trăm bệnh) vì phong có tính di chuyển, thay đổi nhanh chóng, dễ dàng xâm nhập vào cơ thể và kết hợp với các yếu tố gây bệnh khác (hàn, thấp, nhiệt) để gây ra nhiều loại bệnh tật khác nhau, từ cảm mạo thông thường đến các bệnh phức tạp hơn.

Đờm (痰) trong Y học cổ truyền được xem là sản phẩm bệnh lý do rối loạn chức năng vận hóa thủy thấp của tỳ và phế. Tỳ chủ vận hóa thủy thấp, phế chủ tuyên phát túc giáng, khi chức năng của hai tạng này suy giảm, thủy thấp ứ đọng, ngưng tụ lại thành đờm.