Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Dẫn luận ngôn ngữ – Đề 11

Cú pháp là ngành ngôn ngữ học nghiên cứu về cấu trúc câu. Nó tập trung vào các quy tắc và nguyên tắc chi phối cách từ được sắp xếp và kết hợp với nhau để tạo thành các đơn vị lớn hơn như cụm từ, mệnh đề và câu đúng ngữ pháp. Cú pháp giúp chúng ta hiểu cách ngôn ngữ tạo ra vô số câu từ một số lượng hữu hạn từ và quy tắc.

Ngôn ngữ mô tả tiếp cận ngôn ngữ một cách khách quan, ghi lại và phân tích cách ngôn ngữ được sử dụng bởi người bản ngữ mà không đưa ra phán xét về 'đúng' hay 'sai'. Ngược lại, ngôn ngữ quy tắc đưa ra các quy tắc và tiêu chuẩn về cách ngôn ngữ nên được sử dụng, thường tập trung vào ngữ pháp 'chuẩn mực'.

Ngữ dụng học nghiên cứu cách ý nghĩa ngôn ngữ được diễn giải và hiểu trong ngữ cảnh giao tiếp cụ thể. Nó xem xét các yếu tố như ngữ cảnh, kiến thức chung, ý định của người nói và người nghe để giải thích ý nghĩa thực sự của phát ngôn, vượt ra ngoài ý nghĩa đen của từ ngữ.

Ngôn ngữ là một hệ thống giao tiếp đặc trưng bởi tính tùy ý của các ký hiệu (từ ngữ), cho phép con người truyền đạt ý tưởng, suy nghĩ và cảm xúc.

Từ vựng mở (còn gọi là từ vựng nội dung) bao gồm các loại từ như danh từ, động từ, tính từ và trạng từ. Chúng được gọi là 'mở' vì chúng liên tục tiếp nhận từ mới khi ngôn ngữ phát triển và cần diễn đạt các khái niệm mới. Từ vựng đóng (còn gọi là từ vựng chức năng) bao gồm giới từ, liên từ, mạo từ, đại từ, trợ động từ, ... Chúng ít khi tiếp nhận từ mới và có chức năng ngữ pháp quan trọng.

Mặc dù chữ viết là một hệ thống biểu đạt ngôn ngữ quan trọng, nhưng nó không phải là đặc điểm phổ quát. Nhiều ngôn ngữ trên thế giới không có hệ thống chữ viết, và ngôn ngữ tồn tại trước khi có chữ viết.

Phân tích đối chiếu là một phương pháp trong ngôn ngữ học ứng dụng, đặc biệt trong lĩnh vực dạy và học ngoại ngữ. Nó so sánh hệ thống ngôn ngữ mẹ đẻ (L1) của người học với hệ thống ngôn ngữ mục tiêu (L2) để xác định những điểm tương đồng và khác biệt. Các điểm khác biệt được cho là nguồn gốc tiềm năng của lỗi và khó khăn trong quá trình học L2.

Lý thuyết tạo sinh của Chomsky cho rằng ngữ pháp của một ngôn ngữ là một hệ thống quy tắc hữu hạn nhưng có khả năng tạo ra vô số câu đúng ngữ pháp. Điều này nhấn mạnh tính sáng tạo và vô hạn của ngôn ngữ loài người. Ngữ pháp không chỉ là một danh sách các câu có sẵn, mà là một cơ chế tạo ra và hiểu các câu mới.

Ngôn ngữ học xã hội nghiên cứu mối quan hệ giữa ngôn ngữ và xã hội. Nó xem xét cách các yếu tố xã hội như giai cấp, giới tính, tuổi tác, dân tộc và tình huống giao tiếp ảnh hưởng đến việc sử dụng và biến đổi ngôn ngữ. Câu hỏi về cách ngôn ngữ được sử dụng trong các nhóm xã hội khác nhau là trọng tâm của ngôn ngữ học xã hội.

Phương ngữ là một biến thể khu vực hoặc xã hội của một ngôn ngữ, được đặc trưng bởi sự khác biệt về phát âm, từ vựng và ngữ pháp so với các biến thể khác của cùng ngôn ngữ. Tuy nhiên, các phương ngữ vẫn chia sẻ một lượng lớn từ vựng và ngữ pháp cơ bản, cho phép người nói các phương ngữ khác nhau có thể hiểu lẫn nhau.

Âm tố là một âm thanh lời nói cụ thể, có thể đo lường được về mặt vật lý. Âm vị là một đơn vị âm thanh trừu tượng, có chức năng phân biệt ý nghĩa trong một ngôn ngữ. Một âm vị có thể có nhiều âm tố khác nhau (biến thể âm vị) tùy thuộc vào ngữ cảnh phát âm, nhưng các âm tố này không làm thay đổi ý nghĩa của từ.

Chuyển mã là hiện tượng người song ngữ hoặc đa ngữ luân phiên sử dụng hai hoặc nhiều ngôn ngữ khác nhau trong cùng một cuộc trò chuyện hoặc tình huống giao tiếp. Đây là một hiện tượng ngôn ngữ tự nhiên và phức tạp, không phải là dấu hiệu của việc thiếu thành thạo ngôn ngữ.

Tính hai bình diện là một đặc điểm thiết yếu của ngôn ngữ loài người. Nó chỉ ra rằng ngôn ngữ được tổ chức ở hai cấp độ: cấp độ âm vị (âm thanh riêng lẻ, bản thân chúng không có nghĩa) và cấp độ hình vị/từ vựng (âm vị kết hợp lại để tạo thành đơn vị có nghĩa). Sự kết hợp hữu hạn của âm vị có thể tạo ra vô số hình vị và từ, mang lại tính năng suất cho ngôn ngữ.

Ngữ pháp phổ quát là một lý thuyết của Noam Chomsky cho rằng con người sinh ra với một 'thiết bị học ngôn ngữ' (Language Acquisition Device - LAD) chứa đựng những nguyên tắc và quy tắc ngữ pháp bẩm sinh, phổ quát cho tất cả các ngôn ngữ. Điều này giúp giải thích khả năng học ngôn ngữ nhanh chóng và dễ dàng của trẻ em.

Từ tượng thanh là những từ ngữ mô phỏng âm thanh tự nhiên hoặc âm thanh của hành động. 'Gâu gâu' là một từ tượng thanh mô phỏng tiếng chó sủa. Các lựa chọn khác không phải là từ tượng thanh.

Tính dịch chuyển cho phép ngôn ngữ nói về những điều không hiện diện ở đây và bây giờ, bao gồm quá khứ, tương lai, những nơi khác, hoặc những khái niệm trừu tượng. Câu 'Tôi đã gặp một người bạn cũ ngày hôm qua' nói về một sự kiện đã xảy ra trong quá khứ, thể hiện tính dịch chuyển.

Âm hữu thanh được tạo ra khi không khí từ phổi đi qua dây thanh và làm chúng rung động (ví dụ: /b/, /d/, /g/, /z/, /v/). Âm vô thanh được tạo ra khi dây thanh mở rộng và không khí đi qua mà không làm chúng rung động (ví dụ: /p/, /t/, /k/, /s/, /f/). Bạn có thể cảm nhận sự rung động bằng cách đặt tay lên cổ họng khi phát âm các âm hữu thanh.

Ngữ âm học là ngành ngôn ngữ học chuyên nghiên cứu về các âm thanh vật lý của lời nói, bao gồm cách chúng được tạo ra, truyền đi và tiếp nhận.

Sự khác biệt cơ bản nhất giữa ngôn ngữ ký hiệu và ngôn ngữ nói là phương thức truyền đạt. Ngôn ngữ ký hiệu sử dụng cử chỉ tay, biểu cảm khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể, truyền đạt thông tin qua kênh thị giác. Ngôn ngữ nói sử dụng âm thanh, truyền đạt thông tin qua kênh thính giác. Tuy nhiên, cả hai loại ngôn ngữ đều là hệ thống ngôn ngữ hoàn chỉnh, phức tạp và có khả năng diễn đạt mọi khía cạnh của tư duy và giao tiếp.

Phân tích diễn ngôn là một lĩnh vực ngôn ngữ học nghiên cứu ngôn ngữ trong ngữ cảnh sử dụng. Nó vượt ra ngoài câu riêng lẻ và xem xét cách ngôn ngữ được tổ chức và sử dụng trong các đơn vị lớn hơn như đoạn văn bản, hội thoại, bài phát biểu, và các hình thức giao tiếp khác. Nó tập trung vào cấu trúc, ý nghĩa và chức năng của ngôn ngữ trong giao tiếp thực tế.

Ngữ nghĩa học là ngành ngôn ngữ học tập trung vào nghiên cứu ý nghĩa. Nó khám phá cách ý nghĩa được cấu trúc trong ngôn ngữ, bao gồm ý nghĩa của từ vựng (từ) và ý nghĩa ngữ pháp (cách ý nghĩa kết hợp trong câu).

Nguyên tắc phổ quát ngôn ngữ tìm kiếm những đặc điểm cấu trúc hoặc nguyên tắc chung mà tất cả các ngôn ngữ loài người chia sẻ, bất kể nguồn gốc hoặc vị trí địa lý của chúng. Những phổ quát này có thể cho thấy những hạn chế hoặc xu hướng bẩm sinh trong khả năng ngôn ngữ của con người.

Hình vị là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất có ý nghĩa. Ví dụ, trong từ 'unbreakable', 'un-', 'break', và '-able' đều là các hình vị.

Tính tùy ý của ngôn ngữ nghĩa là không có mối liên hệ logic hoặc tự nhiên giữa hình thức của một từ (chuỗi âm thanh hoặc chữ viết) và ý nghĩa của nó. Từ 'cái bàn' có thể được gọi bằng bất kỳ chuỗi âm thanh nào khác và vẫn biểu thị cùng một vật thể; sự liên kết là do quy ước xã hội, không phải do bản chất của chính vật thể.

Lỗi hành vi ngôn ngữ là những sai sót ngẫu nhiên xảy ra trong quá trình sử dụng ngôn ngữ thực tế, như nói lắp, nhầm lẫn từ, hoặc sai sót về ngữ pháp do mất tập trung hoặc mệt mỏi. Câu 1 là một ví dụ về lỗi thì (tense), có thể là do sơ suất, trong khi các lựa chọn khác (2, 3, 4) gợi ý các vấn đề sâu sắc hơn về kiến thức ngữ pháp cơ bản (năng lực ngôn ngữ).

Ngữ pháp tinh thần đề cập đến hệ thống quy tắc ngôn ngữ tiềm ẩn và bản năng mà người bản ngữ có trong đầu. Nó là kiến thức nội tại cho phép họ tạo ra và hiểu vô số câu đúng ngữ pháp trong ngôn ngữ của mình, ngay cả những câu họ chưa từng nghe trước đây. Nó khác với ngữ pháp quy tắc hoặc ngữ pháp được dạy chính thức.

Âm vị là đơn vị âm thanh trừu tượng, có chức năng phân biệt ý nghĩa. Ví dụ, trong tiếng Việt, /b/ và /m/ là hai âm vị khác nhau vì chúng tạo ra sự khác biệt về nghĩa trong các từ như 'ba' và 'ma'.

Đồng âm là các từ có cùng cách phát âm nhưng khác nhau về nghĩa và cách viết (ví dụ: 'sun' và 'son'). Đồng hình là các từ có cùng cách viết nhưng khác nhau về nghĩa và cách phát âm (ví dụ: 'bow' - cái nơ và 'bow' - cúi chào).

Ngôn ngữ học lịch sử, còn được gọi là ngôn ngữ học đối thời, nghiên cứu sự phát triển và thay đổi của ngôn ngữ theo thời gian. Nó khám phá nguồn gốc của ngôn ngữ, mối quan hệ giữa các ngôn ngữ khác nhau (ngôn ngữ gia đình), và quá trình thay đổi âm thanh, từ vựng và ngữ pháp.

Theo Chomsky, 'năng lực ngôn ngữ' là kiến thức tiềm ẩn và bản năng của người bản ngữ về hệ thống quy tắc ngữ pháp của ngôn ngữ của họ. Nó khác với 'hành vi ngôn ngữ' (linguistic performance), là cách kiến thức này được thể hiện trong việc sử dụng ngôn ngữ thực tế.