Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kinh tế đại cương – Đề 3

Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi tổng cầu của nền kinh tế tăng quá nhanh, vượt quá khả năng cung ứng hàng hóa và dịch vụ của nền kinh tế. Điều này dẫn đến việc giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng lên do nhu cầu vượt cung.

Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên là tỷ lệ thất nghiệp tồn tại ngay cả khi nền kinh tế hoạt động ở mức tiềm năng. Nó bao gồm thất nghiệp ma sát (do người lao động chuyển việc hoặc mới gia nhập thị trường lao động) và thất nghiệp cơ cấu (do sự không phù hợp giữa kỹ năng của người lao động và yêu cầu của công việc).

Chính sách tài khóa (Fiscal policy) sử dụng thuế và chi tiêu chính phủ để tác động đến nền kinh tế. Lãi suất là công cụ của chính sách tiền tệ (Monetary policy), do ngân hàng trung ương thực hiện.

Trong ngắn hạn, doanh nghiệp cạnh tranh hoàn hảo sẽ cung ứng sản lượng tại điểm mà giá (P) bằng chi phí cận biên (MC), và chỉ khi P lớn hơn hoặc bằng chi phí trung bình biến đổi (AVC). Nếu P < AVC, doanh nghiệp sẽ ngừng sản xuất. Do đó, đường cung ngắn hạn của doanh nghiệp là phần đường MC nằm trên đường AVC.

Đường cầu dốc xuống thể hiện quy luật cầu: khi giá của một hàng hóa tăng lên (các yếu tố khác không đổi), lượng cầu của hàng hóa đó sẽ giảm xuống, và ngược lại. Mối quan hệ này là nghịch biến.

Thông tin bất cân xứng xảy ra khi một bên trong giao dịch có nhiều thông tin hơn bên kia. Điều này có thể dẫn đến hai vấn đề chính: lựa chọn đối nghịch (adverse selection - người có rủi ro cao có xu hướng tham gia thị trường nhiều hơn) và rủi ro đạo đức (moral hazard - một bên có thể thay đổi hành vi theo hướng bất lợi cho bên kia sau khi giao dịch diễn ra). Ví dụ: thị trường bảo hiểm.

Giá trần là mức giá tối đa mà nhà nước quy định cho một hàng hóa hoặc dịch vụ. Mục đích chính của giá trần thường là bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt đối với các mặt hàng thiết yếu, bằng cách giữ giá không tăng quá cao.

Độc quyền tự nhiên xảy ra khi một doanh nghiệp có thể cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho toàn bộ thị trường với chi phí thấp hơn so với nhiều doanh nghiệp cạnh tranh. Điều này thường xảy ra trong các ngành có chi phí cố định lớn và chi phí cận biên thấp, như cung cấp điện, nước, viễn thông, đường sắt, nơi việc xây dựng cơ sở hạ tầng ban đầu tốn kém.

Các mục tiêu chính của chính sách kinh tế vĩ mô thường bao gồm: ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát), tăng trưởng kinh tế bền vững, tỷ lệ thất nghiệp thấp, và cán cân thanh toán quốc tế hợp lý. Công bằng trong phân phối thu nhập cũng là một mục tiêu quan trọng, mặc dù đôi khi gây tranh cãi về mức độ can thiệp của chính phủ. Tối đa hóa lợi nhuận doanh nghiệp không phải là mục tiêu trực tiếp của chính sách vĩ mô, mà là mục tiêu của các doanh nghiệp riêng lẻ.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa (Nominal exchange rate) là giá cả tương đối của đồng tiền hai nước. Nó cho biết một đơn vị tiền tệ của quốc gia này có thể đổi được bao nhiêu đơn vị tiền tệ của quốc gia khác trên thị trường ngoại hối.

Trong dài hạn, tăng trưởng kinh tế chủ yếu được thúc đẩy bởi tiến bộ công nghệ, tích lũy vốn (vật chất và con người), và hiệu quả sử dụng các nguồn lực. Tăng dân số tự thân nó không đảm bảo tăng trưởng kinh tế trên đầu người và có thể gây áp lực lên tài nguyên và môi trường nếu không đi kèm với tăng trưởng năng suất.

Ngoại ứng tiêu cực (Negative externality) xảy ra khi một hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng tạo ra chi phí cho bên thứ ba không liên quan trực tiếp đến hoạt động đó. Ví dụ: ô nhiễm môi trường do nhà máy gây ra ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân xung quanh.

Độ co giãn của cầu theo giá (Price elasticity of demand) đo lường mức độ nhạy cảm của lượng cầu đối với sự thay đổi của giá. Nó cho biết phần trăm thay đổi trong lượng cầu khi giá thay đổi 1%.

Tăng trưởng kinh tế thường được đo lường bằng tỷ lệ phần trăm thay đổi của GDP thực tế qua các thời kỳ. GDP thực tế loại bỏ ảnh hưởng của lạm phát, do đó phản ánh sự tăng lên thực sự về sản lượng hàng hóa và dịch vụ của nền kinh tế.

Thặng dư sản xuất (Producer surplus) là phần chênh lệch giữa giá thị trường mà nhà sản xuất nhận được và chi phí sản xuất của họ. Về mặt đồ thị, nó là diện tích nằm phía trên đường cung và dưới mức giá thị trường.

Giá của chính hàng hóa đó chỉ gây ra sự di chuyển dọc theo đường cầu (thay đổi lượng cầu), không làm dịch chuyển đường cầu. Các yếu tố khác như thu nhập, giá hàng hóa liên quan, kỳ vọng, thị hiếu, quy mô thị trường... sẽ làm dịch chuyển toàn bộ đường cầu.

Chính sách tiền tệ thắt chặt, ví dụ như tăng lãi suất, được sử dụng để làm chậm lại tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Khi lãi suất tăng, chi phí vay vốn tăng, đầu tư và tiêu dùng giảm, từ đó giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát.

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo có các đặc điểm: nhiều người mua và bán, sản phẩm đồng nhất, thông tin hoàn hảo, và không có rào cản gia nhập/thoát khỏi thị trường. Trong thị trường này, không doanh nghiệp nào có khả năng định giá (price taker), giá cả được xác định bởi cung và cầu thị trường.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI - Consumer Price Index) đo lường sự thay đổi theo thời gian của mức giá trung bình của một giỏ hàng hóa và dịch vụ cố định, đại diện cho chi tiêu của một người tiêu dùng điển hình. Nó được sử dụng để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt.

Chi phí cơ hội là giá trị của cơ hội tốt nhất bị bỏ qua khi đưa ra một quyết định. Trong trường hợp đi học đại học, chi phí cơ hội bao gồm học phí, chi phí sinh hoạt, và thu nhập mất đi (lương lẽ ra có thể kiếm được). Tiền ăn uống hàng ngày là chi phí phát sinh dù bạn đi học hay đi làm, nên không phải là chi phí cơ hội đặc trưng của việc đi học đại học.

GDP danh nghĩa (Nominal GDP) được tính theo giá hiện hành, bao gồm cả ảnh hưởng của lạm phát. GDP thực tế (Real GDP) đã được điều chỉnh để loại bỏ ảnh hưởng của lạm phát, thường bằng cách sử dụng giá của năm gốc (base year), do đó phản ánh sự thay đổi thực sự về sản lượng hàng hóa và dịch vụ.

Quy luật năng suất cận biên giảm dần (Law of diminishing marginal returns) cho biết khi tăng dần lượng sử dụng của một yếu tố đầu vào (ví dụ: lao động), trong khi các yếu tố đầu vào khác giữ nguyên, thì năng suất cận biên (sản lượng tăng thêm do sử dụng thêm một đơn vị yếu tố đầu vào) của yếu tố đầu vào đó cuối cùng sẽ giảm xuống.

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo chỉ ra rằng thương mại quốc tế có lợi cho tất cả các bên nếu mỗi quốc gia chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn, và nhập khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội cao hơn.

Cán cân thương mại (Trade balance) là sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia. Thặng dư thương mại (Trade surplus) xảy ra khi giá trị xuất khẩu lớn hơn giá trị nhập khẩu, tức là quốc gia xuất khẩu ròng.

Chi phí cố định trung bình (Average Fixed Cost - AFC) được tính bằng tổng chi phí cố định chia cho sản lượng. Vì chi phí cố định không đổi theo sản lượng, khi sản lượng tăng, mẫu số tăng, AFC sẽ giảm dần. Đường AFC luôn dốc xuống.

Kinh tế học nghiên cứu cách xã hội phân bổ và quản lý các nguồn lực khan hiếm để sản xuất hàng hóa và dịch vụ, nhằm thỏa mãn nhu cầu vô hạn của con người.

Hàng hóa thiết yếu, có ít hàng hóa thay thế thường có cầu ít co giãn theo giá. Xăng là một ví dụ điển hình, đặc biệt trong ngắn hạn, người tiêu dùng ít giảm lượng cầu xăng đáng kể ngay cả khi giá xăng tăng. Các lựa chọn khác như vé xem phim, điện thoại thông minh, nước ngọt có nhiều hàng hóa thay thế và không phải hàng thiết yếu, nên cầu co giãn hơn.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: không có tính cạnh tranh (non-rivalrous - việc một người tiêu dùng không làm giảm lượng hàng hóa dành cho người khác) và không có tính loại trừ (non-excludable - không thể ngăn cản người khác sử dụng hàng hóa ngay cả khi họ không trả tiền). Ví dụ: quốc phòng, đèn hải đăng.

Phân biệt đối xử giá (Price discrimination) là hành vi của doanh nghiệp độc quyền bán cùng một sản phẩm hoặc dịch vụ cho các nhóm khách hàng khác nhau với các mức giá khác nhau, dựa trên sự khác biệt về độ co giãn của cầu của các nhóm khách hàng này. Mục tiêu là tối đa hóa lợi nhuận.

Trò chơi song đề tù nhân là một mô hình kinh điển trong lý thuyết trò chơi, minh họa cho tình huống mà việc theo đuổi lợi ích cá nhân của mỗi người có thể dẫn đến kết quả tồi tệ hơn cho tất cả mọi người so với việc hợp tác. Nó thể hiện mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, và được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội.