Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kế toán công – Đề 6

Hàng tồn kho không phải là loại tài sản phổ biến trong kế toán công vì các đơn vị nhà nước thường không hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa để bán như doanh nghiệp. Các loại tài sản khác như tiền, khoản phải thu, tài sản cố định đều phổ biến trong cả kế toán công và kế toán doanh nghiệp, tuy nhiên mục đích sử dụng và quản lý có thể khác nhau.

Báo cáo tài chính hợp nhất của Chính phủ cung cấp bức tranh tổng quan và đầy đủ nhất về tình hình tài chính của quốc gia, bao gồm tất cả các đơn vị kế toán nhà nước. Báo cáo này tổng hợp thông tin từ báo cáo của các bộ, ngành, địa phương và các quỹ tài chính nhà nước.

Việc không tuân thủ Luật Kế toán và các quy định liên quan trong kế toán công là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý nghiêm khắc. Tùy theo mức độ vi phạm, đơn vị và cá nhân có thể bị xử phạt hành chính (phạt tiền, đình chỉ hoạt động...) hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Trong các nguyên tắc cơ bản của kế toán được áp dụng chung, nguyên tắc hoạt động liên tục ít có ý nghĩa trong kế toán công hơn so với kế toán doanh nghiệp. Các đơn vị nhà nước thường được thành lập và hoạt động lâu dài, không đặt trọng tâm vào khả năng 'hoạt động liên tục' như doanh nghiệp. Các nguyên tắc còn lại (nhất quán, thận trọng, trọng yếu) đều quan trọng và được áp dụng trong kế toán công.

Vốn nhà nước trong kế toán công được hiểu rộng hơn, bao gồm không chỉ tiền mà còn tất cả các loại tài sản (cố định, vô hình, tài chính) thuộc sở hữu nhà nước hoặc do nhà nước quản lý, sử dụng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

Phương pháp khấu hao theo sản lượng thường không phù hợp với tài sản cố định trong kế toán công, đặc biệt là các tài sản công cộng hoặc tài sản có giá trị lớn, thời gian sử dụng dài (như trụ sở, công trình hạ tầng...). Khấu hao theo sản lượng phụ thuộc vào mức độ sử dụng thực tế, khó xác định và không phản ánh đúng bản chất hao mòn theo thời gian của nhiều loại tài sản công.

Mục tiêu chính của kế toán công là đảm bảo quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực công, minh bạch thông tin và trách nhiệm giải trình với xã hội. Kế toán doanh nghiệp tập trung vào tối đa hóa lợi nhuận cho chủ sở hữu. Sự khác biệt về mục tiêu này dẫn đến nhiều khác biệt khác trong phương pháp và nội dung kế toán.

Trong bối cảnh hiện nay, vai trò của kế toán công ngày càng được nhấn mạnh và tăng cường, không hề suy giảm. Các thách thức lớn bao gồm áp lực minh bạch, yêu cầu chất lượng thông tin cao hơn, và ứng dụng công nghệ thông tin. Sự suy giảm vai trò của kế toán công không phải là một thách thức, mà ngược lại, kế toán công đang ngày càng trở nên quan trọng hơn.

Chi ngân sách nhà nước theo nghĩa hẹp thường được hiểu là các khoản chi ra khỏi ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ của nhà nước (chi đầu tư, chi thường xuyên, chi trả nợ...). 'Chi cho vay lại vốn nhà nước' thực chất là hình thức sử dụng vốn nhà nước để cho vay, tạo ra tài sản phải thu, không phải là chi tiêu ngân sách theo nghĩa thông thường.

Kiểm toán Nhà nước là cơ quan kiểm toán độc lập cao nhất của Nhà nước, có chức năng kiểm toán việc quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công, bao gồm cả việc kiểm toán Báo cáo tài chính công để đảm bảo tính minh bạch, trung thực và tuân thủ pháp luật.

Dự toán ngân sách là kế hoạch tài chính được lập trước, xác định các khoản thu và chi dự kiến trong một năm tài chính. Quyết toán ngân sách là báo cáo tổng kết việc thực hiện dự toán đó, đối chiếu số thực tế thu, chi với số dự toán, đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách.

Kế toán dồn tích ghi nhận doanh thu và chi phí khi chúng phát sinh, không phụ thuộc vào thời điểm thực tế thu, chi tiền. Ưu điểm lớn nhất là cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác hơn về tình hình tài chính (do ghi nhận cả các giao dịch chưa phát sinh dòng tiền) và hiệu quả hoạt động (do đối chiếu doanh thu và chi phí tương ứng trong kỳ).

Quy trình quản lý ngân sách nhà nước thường bắt đầu bằng giai đoạn lập dự toán ngân sách. Đây là giai đoạn các đơn vị, bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch thu chi ngân sách cho năm tài chính tiếp theo, làm cơ sở để Quốc hội/HĐND phê duyệt.

Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách nhà nước thường được lập và công khai định kỳ hàng quý và hàng năm. Báo cáo quý cung cấp thông tin cập nhật về tình hình thu chi ngân sách trong quý, báo cáo năm tổng kết tình hình thực hiện ngân sách cả năm. Việc công khai định kỳ này đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Nguyên tắc giá gốc yêu cầu tài sản phải được ghi nhận ban đầu theo giá mua (đối với tài sản mua ngoài) hoặc giá thành thực tế (đối với tài sản tự sản xuất hoặc xây dựng). Nguyên tắc này đảm bảo tính khách quan và tin cậy của thông tin kế toán.

Đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính, đặc biệt là các đơn vị tự chủ nhóm 1 và nhóm 2, có thể được phép áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp hoặc vận dụng linh hoạt các quy định kế toán công để phù hợp với đặc điểm hoạt động và cơ chế tài chính của mình. Các loại hình đơn vị khác thường áp dụng chế độ kế toán công theo quy định.

Kho bạc Nhà nước là cơ quan quản lý ngân quỹ nhà nước, thực hiện việc tập trung các khoản thu ngân sách và thanh toán các khoản chi ngân sách. Kho bạc Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dòng tiền và đảm bảo an toàn, hiệu quả của ngân quỹ nhà nước.

Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội thường xuyên của nhà nước. Chi lương, chi hoạt động bộ máy, chi sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa... là các khoản chi thường xuyên.

Trong Mục lục Ngân sách Nhà nước, Khoản (Tiểu mục) là cấp phân loại chi tiết nhất, thể hiện nội dung kinh tế cụ thể của các khoản thu và nhiệm vụ chi ngân sách. Các cấp độ phân loại từ cao xuống thấp là: Loại - Khoản (Tiểu mục) - Mục.

Thặng dư ngân sách xảy ra khi tổng thu ngân sách lớn hơn tổng chi ngân sách. Thâm hụt ngân sách xảy ra khi tổng chi ngân sách lớn hơn tổng thu ngân sách. Công thức tính thặng dư/thâm hụt ngân sách là: Tổng thu ngân sách - Tổng chi ngân sách.

Phương pháp kế toán tiền mặt (Cash basis) thường được sử dụng trong kế toán công, đặc biệt là trong kế toán ngân sách nhà nước, để ghi nhận các khoản thu, chi khi thực tế phát sinh dòng tiền (khi tiền được thu vào hoặc chi ra). Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là chuyển dần sang kế toán dồn tích hoặc kết hợp để cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác hơn.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tạo ra cơ sở vật chất, kỹ thuật mới, nâng cao năng lực sản xuất và phát triển kinh tế - xã hội. Chi xây dựng cơ sở hạ tầng (đường, cầu, cảng), bệnh viện, trường học, các dự án đầu tư công... thuộc chi đầu tư phát triển.

Luật Kế toán Việt Nam áp dụng cho các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị - xã hội và các đơn vị khác có sử dụng vốn nhà nước. Doanh nghiệp tư nhân, mặc dù chịu sự điều chỉnh của pháp luật về kế toán, nhưng không thuộc phạm vi 'Kế toán công' theo nghĩa hẹp về quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.

Mục (trong Mục lục Ngân sách Nhà nước) là cấp phân loại chi tiết hơn Khoản (Tiểu mục), thể hiện nội dung kinh tế cụ thể, chi tiết hơn nữa của các khoản thu và nhiệm vụ chi ngân sách. Ví dụ, trong Khoản 'Chi thường xuyên sự nghiệp giáo dục', có thể có các Mục chi tiết hơn như 'Chi lương giáo viên', 'Chi hoạt động chuyên môn', 'Chi mua sắm thiết bị dạy học'...

Chuẩn mực kế toán công Việt Nam (VAS) được xây dựng trên cơ sở tham khảo và vận dụng Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS) do Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) ban hành. IPSAS là bộ chuẩn mực chuyên biệt cho khu vực công, phù hợp với đặc thù hoạt động và quản lý tài chính công.

Kiểm toán hoạt động (hay kiểm toán hiệu quả) tập trung vào việc đánh giá xem các hoạt động, chương trình, dự án của đơn vị/tổ chức có đạt được mục tiêu đề ra một cách kinh tế, hiệu lực và hiệu quả hay không. Loại hình kiểm toán này rất quan trọng trong kế toán công để đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

Mục tiêu chính của kế toán công là phục vụ quản lý nhà nước, đảm bảo minh bạch, trách nhiệm giải trình và tuân thủ pháp luật trong quản lý và sử dụng nguồn lực công. Tối đa hóa lợi nhuận không phải là mục tiêu của kế toán công, mà là mục tiêu của kế toán doanh nghiệp.

Dự phòng phải thu khó đòi được lập cho các khoản phải thu khác (không phải thuế hoặc nội bộ) mà đơn vị kế toán công đánh giá là có khả năng không thu hồi được hoặc thu hồi được nhưng với giá trị thấp hơn giá trị ghi sổ. Việc lập dự phòng này đảm bảo phản ánh giá trị thực tế của tài sản phải thu trên báo cáo tài chính.

Kế toán quản trị trong kế toán công tập trung vào việc cung cấp thông tin cho quản lý và điều hành nội bộ đơn vị, cơ quan nhà nước. Phân tích chi phí, hiệu quả hoạt động, lập dự toán chi tiết, đánh giá hiệu suất là các nội dung thuộc kế toán quản trị. Lập báo cáo tài chính, kiểm toán, tuân thủ chuẩn mực thuộc về kế toán tài chính.

Tính phức tạp của kế toán công xuất phát từ sự đa dạng và phức tạp của nguồn thu (thuế, phí, lệ phí, viện trợ...) và mục tiêu chi ngân sách (chi thường xuyên, chi đầu tư, chi trả nợ...). Kế toán công phải theo dõi, quản lý và báo cáo về nhiều loại nguồn thu và khoản chi khác nhau, phục vụ nhiều mục tiêu quản lý nhà nước.